Spółka komandytowo-akcyjna w praktyce: kto odpowiada, jak ją założyć i jakie daje korzyści podatkowe?

Spółka komandytowo-akcyjna to unikalna na polskim rynku biznesowym forma prawna, łącząca cechy spółki osobowej i spółki kapitałowej. Dzięki temu działa sprawnie, mając jednocześnie jasno określone role i odpowiedzialności wspólników.

Rodzaje spółek handlowych

Spółki prawa handlowego są jedną z głównych form prowadzenia biznesu w Polsce. Choć często wybierane są przy przedsięwzięciach o większej skali i szerokim rynku działania, prawo dopuszcza również możliwość tworzenia spółek jednoosobowych. System prawny wyróżnia dwa podstawowe typy spółek: spółki osobowe (m.in. jawna, partnerska, spółka komandytowa i komandytowo-akcyjna) oraz spółki kapitałowe (spółka z o.o., akcyjna i prosta akcyjna). Wybór odpowiedniego modelu zależy od wspólników, przy czym zawsze istnieje możliwość przekształcenia spółki w inną, po spełnieniu wymogów rejestrowych. Praktyka pokazuje, że decyzja ta często uzależniona jest od kosztów i obciążeń podatkowych, a spółka komandytowo-akcyjna bywa postrzegana jako forma atrakcyjna dla osób szukających korzystnych rozwiązań finansowych.

Cechy i organizacja spółki komandytowo akcyjnej

Spółka komandytowo-akcyjna w Polsce (S.K.A.) jest osobową spółką handlową o charakterze hybrydowym: po stronie struktury właścicielskiej i ładu korporacyjnego czerpie z rozwiązań właściwych spółce akcyjnej (emisja akcji, walne zgromadzenie), lecz w zakresie odpowiedzialności i prowadzenia opiera się na filarze osobistego zaangażowania komplementariuszy. Taka organizacja spółki komandytowo akcyjnej sprzyja rozdzieleniu funkcji zarządczych i inwestycyjnych oraz pozwala na precyzyjne ukształtowanie relacji między pasywnymi i aktywnymi wspólnikami spółki komandytowo akcyjnej. Ma to duże znaczenie w przedsięwzięciach wymagających stabilnego finansowania spółki komandytowo akcyjnej i długoterminowego planowania.

Kim są wspólnicy spółki komandytowo-akcyjnej?

Spółka komandytowo-akcyjna skupia dwie grupy wspólników: komplementariuszy spółki komandytowo akcyjnej oraz akcjonariuszy. Komplementariusz jest wspólnikiem aktywnym, który reprezentuje spółkę komandytowo akcyjną na zewnątrz, prowadzi bieżące sprawy, odpowiada za wszelkie zobowiązania spółki komandytowo akcyjnej całym swoim majątkiem, solidarnie i – co do zasady – subsydiarnie względem majątku spółki komandytowo akcyjnej. Ten model przypomina spółkę komandytową, choć – co istotne – w S.K.A. równolegle występuje element kapitałowy właściwy typowej spółce akcyjnej.

Po przeciwnej stronie znajduje się akcjonariusz spółki komandytowo akcyjnej – wspólnik pasywny (inwestor), którego ryzyko co do zasady ogranicza się do wysokości wniesionego wkładu na objęte akcje. Wspólnikami mogą być zarówno osoby fizyczne, osoby prawne, jak i jednostki organizacyjne wyposażone w zdolność prawną.

Warto dodać, że użycie nazwiska albo firmy (nazwy) akcjonariusza w firmie spółki komandytowo akcyjnej przełamuje jego ograniczenie odpowiedzialności, zrównując je – w świetle Kodeksu spółek handlowych – z odpowiedzialnością komplementariusza.

Warto również zauważyć, że aa sama osoba może łączyć status komplementariusza i akcjonariusza spółki.

Jednoosobowa spółka komandytowo akcyjna

W polskim porządku prawnym dopuszczalne jest utworzenie jednoosobowej spółki komandytowo akcyjnej, choć należy do rzadkości i można stwierdzić, że stanowi to pewien skrót myślowy i bierze się z tego, że jedna osoba może równocześnie pełnić zarówno funkcję komplementariusza jak i akcjonariusza. Z treści art. 125 ksh wynika, że do powstania i funkcjonowania spółki komandytowo akcyjnej wystarczające jest uczestnictwo jednego komplementariusza oraz jednego akcjonariusza. Wspomniany art. 125 ksh nie wyklucza równocześnie zawiązania spółki komandytowo akcyjnej tylko przez jedną osobę, tj. komplementariusza, który obejmie równocześnie samodzielnie całość akcji. Potwierdzenie możliwości zespolenia statusu komplementariusza i akcjonariusza w jednej osobie szukać należy w treści art. 132 § 1 ksh.

Zatem konstrukcja tzw. jednoosobowej SKA polega na tym, że wszystkie akcje obejmuje jeden podmiot, przy jednoczesnym istnieniu co najmniej jednego komplementariusza. W praktyce oznacza to, że wspólnik może pełnić podwójną rolę – inwestora i zarządzającego – co zapewnia pełną kontrolę nad spółką, ale także wiąże się z ponoszeniem osobistej odpowiedzialności za jej zobowiązania. Taki model jest często wybierany z powodów podatkowych lub organizacyjnych, szczególnie w ramach większych grup kapitałowych.

Firma spółki komandytowo akcyjnej

Firma to oznaczenie (nazwa), pod którym S.K.A. prowadzi przedsiębiorstwo i uczestniczy w obrocie. Firma spółki komandytowo-akcyjnej powinna zawierać nazwiska jednego lub kilku komplementariuszy oraz dodatkowe oznaczenie „spółka komandytowo-akcyjna”. Dopuszczalne jest używanie w obrocie skrótu „S.K.A.”. Jeżeli komplementariuszem jest osoba prawna, firma spółki komandytowo-akcyjnej powinna zawierać pełne brzmienie firmy (nazwy) tej osoby prawnej z dodatkowym oznaczeniem „spółka komandytowo-akcyjna”. Nie wyklucza to zamieszczenia nazwiska komplementariusza, który jest osobą fizyczną.

Nazwisko albo firma (nazwa) akcjonariusza nie może być zamieszczane w firmie spółki. W przypadku zamieszczenia nazwiska albo firmy (nazwy) akcjonariusza w firmie spółki akcjonariusz ten odpowiada wobec osób trzecich tak jak komplementariusz.

Rejestracja spółki komandytowo akcyjnej krok po kroku

Rejestracja spółki komandytowo akcyjnej jest procesem sformalizowanym i rozpoczyna się od sporządzenia statutu spółki komandytowo-akcyjnej w formie aktu notarialnego. Po zawiązaniu spółki i wniesieniu wkładów akcjonariuszy na kapitał zakładowy (minimum 50 000 zł), wspólnicy dokonują rejestracji spółki komandytowo akcyjnej w KRS (Krajowy Rejestr Sądowy) za pośrednictwem Portalu Rejestrów Sądowych. Obecnie wniosek składa się elektronicznie. Z chwilą wpisu do rejestru sądowego spółka uzyskuje osobowość prawną. W przypadku S.K.A. nie istnieje formalnie moment „spółki w organizacji” tak jak ma to miejsce w przypadku spółek kapitałowych, które już na tym etapie mogą we własnym imieniu nabywać prawa, w tym własność nieruchomości i inne prawa rzeczowe, zaciągać zobowiązania, pozywać i być pozywane.

Statut spółki komandytowo-akcyjnej

Statut spółki komandytowo-akcyjnej powinien być sporządzony w formie aktu notarialnego. Statut ten powinien zawierać:

1) firmę i siedzibę spółki;

2) przedmiot działalności spółki;

3) czas trwania spółki, jeżeli jest oznaczony;

4) oznaczenie wkładów wnoszonych przez każdego komplementariusza oraz ich wartość;

5) wysokość kapitału zakładowego, sposób jego zebrania, wartość nominalną akcji i ich liczbę ze wskazaniem, czy akcje są imienne, czy na okaziciela;

6) liczbę akcji poszczególnych rodzajów i związane z nimi uprawnienia, jeżeli mają być wprowadzone akcje różnych rodzajów;

7) nazwiska i imiona albo firmy (nazwy) komplementariuszy oraz ich siedziby, adresy albo adresy do doręczeń albo adresy do doręczeń elektronicznych;

8) organizację walnego zgromadzenia i rady nadzorczej, jeżeli ustawa lub statut przewiduje ustanowienie rady nadzorczej.

Kapitał zakładowy i akcje w spółce komandytowo-akcyjnej

Minimalny kapitał zakładowy S.K.A. wynosi 50 000 zł i stanowi ustawowe zabezpieczenie interesów wierzycieli oraz finansową podstawę funkcjonowania spółki komandytowo akcyjnej. Kapitał ten dzieli się na akcje obejmowane przez akcjonariuszy, przy czym wartość nominalna jednej akcji nie może być niższa niż 1 grosz.

Kodeks spółek handlowych w art. 126 ksh wskazuje, że w sprawach nieuregulowanych w dziale odnoszącym się do spółki komandytowo-akcyjnej stosuje się:

1) w zakresie stosunku prawnego komplementariuszy, zarówno między sobą, wobec wszystkich akcjonariuszy, jak i wobec osób trzecich, a także do wkładów tychże wspólników do spółki, z wyłączeniem wkładów na kapitał zakładowy – odpowiednio przepisy dotyczące spółki jawnej;

2) w pozostałych sprawach – odpowiednio przepisy dotyczące spółki akcyjnej, a w szczególności przepisy dotyczące kapitału zakładowego, wkładów akcjonariuszy, akcji, rady nadzorczej i walnego zgromadzenia.

Wkłady akcjonariuszy „podlegają” zatem pod odpowiednie stosowanie przepisów dotyczących SA. Wkład akcjonariusza na kapitał zakładowy mogą mieć charakter pieniężny lub niepieniężny (aport). W przypadku aportów ich wartość podlega weryfikacji przez biegłego rewidenta.

Z kolei przepisy o spółce jawnej stosuje się do wkładów komplementariuszy, z wyłączeniem wkładów na kapitał zakładowy. Powyższa zasada oznacza, że w razie wniesienia przez komplementariusza wkładu na kapitał zakładowy komplementariusz ten obejmuje akcje spółki i staje się zarazem akcjonariuszem (i wtedy do takich wkładów komplementariusza stosuje się przepisy o spółce akcyjnej). Jedynie wówczas, gdy komplementariusz wnosi wkłady na inne fundusze, wtedy zarówno co do rodzaju wkładów, wniesienia wkładów oraz związanych z tym skutków zastosowanie znajdą przepisy o spółce jawnej.

Komplementariusz i pełnomocnik w spółce komandytowo-akcyjnej

Komplementariusze reprezentują spółkę komandytowo akcyjną. To właśnie oni reprezentują spółkę komandytowo akcyjną przed sądami, organami administracji i w relacjach gospodarczych. Komplementariuszowi przysługuje także zarówno prawo jak i obowiązek prowadzenia spraw w S.K.A.. W praktyce prowadzenie spraw polega na „organizowaniu” działalności spółki, a więc to przede wszystkim podejmowanie uchwał czy wydawanie (podejmowanie) decyzji. Statut spółki może przewidywać, że prowadzenie spraw spółki powierza się jednemu albo kilku komplementariuszom. Zmiana statutu, pozbawiająca prawa prowadzenia spraw spółki lub przyznająca takie prawo komplementariuszowi dotychczas go pozbawionemu, wymaga zgody wszystkich pozostałych komplementariuszy.

Komplementariuszowi nie przysługuje prawo do prowadzenia spraw spółki, przekazanych do kompetencji walnego zgromadzenia (art. 146 § 1 ksh) albo rady nadzorczej przez odpowiednie przepisy KSH lub statut spółki.

Zasadniczo akcjonariusze nie biorą udziału w prowadzeniu spraw.

W spółce komandytowo akcyjnej można również ustanowić pełnomocnika. Wówczas pełnomocnictwo powinno być udzielone zgodnie z reprezentacją spółki. Każdorazowo pełnomocnictwo powinno określać zakres umocowania oraz powinno być sporządzone we właściwej formie. Więcej na temat pełnomocnictwa przeczytacie tutaj.

Obowiązki komplementariusza wobec wspólników

Komplementariusz stanowi swoiste centrum zarządzania spółką z szerokimi uprawnieniami, ale i adekwatnie wysoką (bo nieograniczoną) odpowiedzialnością – zarówno wobec osób trzecich, jak i wobec pozostałych wspólników spółki komandytowo akcyjnej. W nowoczesnej praktyce corporate governance akcent kładzie się na przejrzystość decyzji, lojalność i unikanie konfliktu interesów, co wynika z ogólnej powinności działania w interesie spółki.

Prowadzenie spraw i reprezentacja spółki

Najważniejszym obowiązkiem komplementariusza jest wspomniane wcześniej bieżące prowadzenie spraw spółki komandytowo akcyjnej oraz jej reprezentacja na zewnątrz. W zakresie prowadzenia spraw należy odwołać się do regulacji dotyczącej spółki jawnej, a więc (zob. szerzej: kom. do art. 140 KSH T.IB red. Opalski 2024, wyd. 1/Maciej Goszczyk, Legalis):

1) sprawy nieprzekraczające zakresu zwykłych czynności spółki każdy komplementariusz może prowadzić bez uprzedniej uchwały komplementariuszy, (art. 39 § 2 w zw. z art. 126 § 1 pkt 1), jeżeli jednak przed załatwieniem takiej sprawy którykolwiek z pozostałych komplementariuszy sprzeciwi się jej przeprowadzeniu, dla jej przeprowadzenia wymagana jest uprzednia uchwała komplementariuszy uprawnionych do prowadzenia spraw spółki (art. 39 § 3 w zw. z art. 126 § 1 pkt 1), która podejmowana jest jednomyślnie, przy czym podjęcie uchwały wymaga oddania głosu przez wszystkich komplementariuszy (art. 42 w zw. z art. 126 § 1 pkt 1);

2)w sprawach przekraczających zakres zwykłych czynności spółki wymagana jest zgoda wszystkich komplementariuszy (art. 43 w zw. z art. 126 § 1 pkt 1);

3)każdy komplementariusz może bez uchwały (zgody) komplementariuszy wykonać czynność nagłą (w tym taką, która przekracza zakres zwykłych czynności), której zaniechanie mogłoby wyrządzić spółce poważną szkodę (art. 44 w zw. z art. 126 § 1 pkt 1); sprzeciw innego komplementariusza zgłoszony na podstawie art. art. 39 § 3 w zw. z art. 126 § 1 pkt 1 nie pozbawia komplementariusza prawa do dokonania wspomnianej czynności nagłej; komplementariusz ma nie tylko prawo lecz obowiązek dokonania takiej czynności; prawo to nie daje jednak kompetencji do dokonania czynności prawnej, lecz jedynie do podjęcia decyzji w tej sprawie – jeżeli wykonanie decyzji polegać ma na dokonaniu czynności prawnej, spółka musi być przy jej dokonywaniu reprezentowana zgodnie z zasadami jej reprezentacji;

4)ustanowienie prokury wymaga zgody wszystkich komplementariuszy, a odwołać prokurę, ze skutkiem wobec osób trzecich polegającym na utracie przez prokurenta jego umocowania, może każdy komplementariusz (art. 41 § 1 i 2 w zw. z art. 103 § 1).

Spółkę reprezentują komplementariusze, których z mocy statutu lub prawomocnego orzeczenia sądu nie pozbawiono prawa reprezentowania spółki. Późniejsze pozbawienie komplementariusza prawa reprezentowania spółki stanowi zmianę statutu spółki i wymaga zgody wszystkich pozostałych komplementariuszy. Pozbawienie komplementariusza prawa reprezentowania spółki wbrew jego sprzeciwowi może nastąpić jedynie z ważnych powodów na mocy prawomocnego orzeczenia sądu.

Akcjonariusz może reprezentować spółkę jedynie jako pełnomocnik.

Jeżeli akcjonariusz dokona czynności prawnej w imieniu spółki nie ujawniając swojego pełnomocnictwa, odpowiada za skutki tej czynności wobec osób trzecich bez ograniczenia; dotyczy to także reprezentowania spółki przez akcjonariusza, który nie ma umocowania albo przekroczy jego zakres.

Wniesienie wkładu i udział w zyskach spółki komandytowo akcyjnej

Komplementariusz – podobnie jak akcjonariusze – wnosi wkład (pieniężny lub aport), a jego partycypacja w zyskach i stratach spółki komandytowo-akcyjnej wynika z jej statutu. Ujmowanie reguł podziału zysku w statucie pozwala spójnie skorelować zakres ryzyka i gratyfikacji.

Działanie na rzecz dobra spółki i powstrzymywanie się od działań szkodliwych

W płaszczyźnie lojalnościowej komplementariusz zobowiązany jest działać w interesie spółki, unikać czynności kolizyjnych, a także powstrzymywać się od aktywności konkurencyjnej bez wymaganej zgody. Obowiązki te mają charakter fundamentalny i służą ochronie przedmiotu działalności spółki komandytowo akcyjnej oraz zachowaniu długoterminowej wartości przedsiębiorstwa.

Współpraca ze wspólnikami

Choć główną rolę w prowadzeniu spraw spółki komandytowo akcyjnej odgrywają komplementariusze, oczekuje się od nich ścisłej współpracy ze wspólnikami pasywnymi. Obejmuje to m.in. przejrzystość w przekazywaniu informacji oraz poszanowanie uprawnień walnego zgromadzenia, a w razie jej powołania – także rady nadzorczej. W przypadku decyzji o szczególnym znaczeniu, takich jak zmiana statutu czy istotne czynności korporacyjne, przyjęto zasadę, że wymagane jest uzyskanie uchwały akcjonariuszy. Dzięki temu wspólnicy pasywni (akcjonariusze) mają realny wpływ na kierunek strategicznych działań spółki.

Odpowiedzialność za zobowiązania spółki

Cechy spółki komandytowo akcyjnej sprowadzają się do klarownego zróżnicowania odpowiedzialność wspólników. Komplementariusze spółki komandytowo akcyjnej ponoszą pełną i nieograniczoną odpowiedzialność za zobowiązania spółki komandytowo akcyjnej, natomiast akcjonariusze – co do zasady – ryzykują jedynie wartością wniesionych wkładów. Od tej zasady istnieje jednak wyjątek: jeżeli nazwisko lub firma wspólnika pasywnego znajdzie się w firmie spółki komandytowo akcyjnej, ponosi on odpowiedzialność wobec wierzycieli na takich samych zasadach jak komplementariusz. Rozwiązanie to, przewidziane w Kodeksie spółek handlowych, stanowi kompromis między potrzebą ochrony inwestora pasywnego a koniecznością zapewnienia bezpieczeństwa i pewności obrotu gospodarczego.

Organizacja spółki i walne zgromadzenie

Walne zgromadzenie jest jedynym obligatoryjnym organem spółki komandytowo-akcyjnej. W świetle kompetencji komplementariuszy do prowadzenia spraw spółki i jej reprezentacji, jak również konieczności uzyskania zgody wszystkich bądź większości komplementariuszy na podjęcie najważniejszych uchwał walnego zgromadzenia (por. art. 146 § 2 i 3) brak podstaw do przypisania walnemu zgromadzeniu pozycji najważniejszego organu w spółce (tak. m.in.: kom. do art. 145 KSH T.IB red. Opalski 2024, wyd. 1/Robert Pabis, Legalis).

Organizację walnego zgromadzenia spółki komandytowo-akcyjnej powinien określać jej statut co wynika z przepisów KSH (art. 130 pkt 8 ksh). Organizację walnego zgromadzenia w S.K.A. określają odpowiednio przepisy o walnym zgromadzeniu w spółce akcyjnej tj. art. 393-421 w zw. z art. 126 § 1 pkt 2 ksh.. Może się też pojawić sytuacja, że zastosowanie znajdą przepisy o organizacji walnego zgromadzenia spółki publicznej (choć w praktyce raczej powyższe nie występuje).

Rada nadzorcza, choć nie jest obowiązkowa, często powoływana jest w celu wzmocnienia funkcji kontrolnych.

Uchwały walnego zgromadzenia są protokołowane przez notariusza.

Zyski spółki komandytowo akcyjnej

Komplementariusz oraz akcjonariusz uczestniczą w zysku spółki proporcjonalnie do ich wkładów wniesionych do spółki, chyba że statut stanowi inaczej. W literaturze wskazuje się, że przepisy KSH nie różnicują przy tym sytuacji komplementariuszy i akcjonariuszy: liczy się wyłącznie wartość wkładów, które otrzymała od nich spółka. Bez znaczenia pozostaje także łączenie statusu komplementariusza i akcjonariusza. W celu wyliczenia udziału danego wspólnika w zysku należy porównać wartość wkładów wniesionych przez niego do spółki z sumą wartości wszystkich wkładów, które spółka otrzymała od ogółu udziałowców. Nieistotna jest natomiast wartość umówionych (przyrzeczonych) wkładów wspólników, względnie proporcja między wkładem umówionym a wniesionym (zob. kom. do art. 147 KSH T.IB red. Opalski 2024, wyd. 1/Adam Opalski, Legalis).

Księgowość i podwójne opodatkowanie spółki komandytowo akcyjnej

W aspekcie fiskalnym opodatkowanie spółki komandytowo akcyjnej przebiega zasadniczo dwuetapowo. Spółka komandytowo akcyjna jest podatnikiem podatku CIT. Poza opodatkowaniu dochodów samej S.K.A., opodatkowaniu, podlega także wypłata dywidendy jej wspólnikom. Jednak w przypadku wspólników, możemy w niektórych przypadkach skorzystać z preferencji podatkowych, co może realnie wpłynąć na wysokość rzeczywistego opodatkowania wspólnika.

Wypłata wspólnikom dywidendy opodatkowana jest zasadniczo podatkiem w wysokości 19%. Komplementariusz może skorzystać z preferencji podatkowej polegającej na tym, że może on pomniejszyć należny do zapłaty przez niego podatek o kwotę podatku jaki zapłaciła spółka odpowiadającą jego udziałowi w zysku spółki (tzw. mechanizm zaliczenia). W przypadku akcjonariuszy, co do zasady obowiązuje zasada, że ta grupa wspólników jest opodatkowana jak udziałowcy spółek kapitałowych – co oznacza, że obowiązuje ich 19% zryczałtowany podatek od dywidendy.

Księgowość spółki komandytowo akcyjnej jest prowadzona w formie pełnych ksiąg rachunkowych, a sprawozdawczość finansowa składana jest do Krajowego Rejestru Sądowego. Zasady, według których prowadzona jest księgowość spółki komandytowo akcyjnej, określają przepisy prawa bilansowego i podatkowego.

Strona internetowa spółki

Do formalnych cech spółki komandytowo akcyjnej zalicza się obowiązek posiadania strony internetowej przeznaczonej do komunikacji z akcjonariuszami. Na stronie powinny być zamieszczone podstawowe dane identyfikujące spółkę, takie jak: firma, siedziba spółki komandytowo akcyjnej i adres, numer KRS (Krajowy Rejestr Sądowy), oznaczenie sądu rejestrowego, NIP oraz wysokość kapitału zakładowego. Obowiązkowo należy również publikować wszelkie ogłoszenia wymagane przepisami prawa, a także treść statutu.

Jakie są zalety i wady spółki komandytowo-akcyjnej dla inwestora?

Dla inwestora (akcjonariusza) spółka komandytowo-akcyjna oferuje atrakcyjną kombinację ograniczonej odpowiedzialności i realnego wpływu korporacyjnego: uczestnictwo w walnym zgromadzeniu, prawo do dywidendy oraz możliwość udziału w istotnych decyzjach strategicznych. Emisyjny charakter kapitału umożliwia finansowanie spółki komandytowo akcyjnej poprzez emisję akcji (w tym uprzywilejowanych, jeśli tak stanowi statut). Z drugiej strony inwestor powinien uwzględnić koszty compliance właściwe formom z komponentem akcyjnym (rejestr akcjonariuszy, obsługa korporacyjna, protokoły notarialne), a także wpływ podwójnego opodatkowania na efektywną stopę zwrotu. Na tle alternatyw – takich jak spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, spółka jawna czy spółka partnerska – S.K.A. pozostaje strukturą bardziej złożoną organizacyjnie, lecz dającą stosunkowo większą paletę instrumentów kapitałowych niż spółka komandytowa i zbliżoną do rozwiązań, jakie oferuje spółka akcyjna.

Zalety dla inwestora

Główne zalety spółki komandytowo-akcyjnej z perspektywy inwestora to ograniczona odpowiedzialność akcjonariuszy (wspólników pasywnych), możliwość pozyskiwania kapitału poprzez emisję akcji, udział w zyskach spółki oraz elastyczność organizacyjna wynikająca z postanowień statutu spółki komandytowo akcyjnej.

Wady dla inwestora

Do głównych wad S.K.A. z punktu widzenia inwestora zalicza się obowiązek wniesienia minimalnego kapitału zakładowego w wysokości 50 000 zł, konieczność prowadzenia pełnej sprawozdawczości finansowej wraz z kosztami obsługi korporacyjnej, a także podwójne opodatkowanie zysku – najpierw na poziomie spółki (CIT), a następnie w momencie wypłaty dywidendy na rzecz akcjonariuszy.

Jakie ryzyko prawne ponosi akcjonariusz w S.K.A.?

Akcjonariusz spółki komandytowo-akcyjnej co do zasady nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania spółki. Udział akcjonariusza w S.K.A. ma charakter właścicielski i nie obejmuje prawa do prowadzenia spraw spółki komandytowo akcyjnej. Jego wpływ na funkcjonowanie S.K.A. realizuje się przede wszystkim poprzez kompetencje walnego zgromadzenia. Taki model zapewnia przejrzysty podział odpowiedzialności pomiędzy komplementariuszy jako organ zarządzający a akcjonariuszy jako inwestorów.

Ponadto jak podnosi się w literaturze, nie jest nawet ścisłe przyjęcie, że akcjonariusz ponosi odpowiedzialność do wysokości tych wkładów: odpowiedzialność akcjonariusza występuje tu jedynie w sensie ekonomicznym; w sensie prawnym odpowiada jedynie sama spółka swoim majątkiem, do którego wchodzą wkłady akcjonariuszy. Wierzyciele spółki nie mogą więc skutecznie kierować roszczeń wobec akcjonariuszy, a ewentualne powództwo podlegałoby oddaleniu z uwagi na brak legitymacji materialnej biernej (zob. kom. do art. 135 KSH T.IB red. Opalski 2024, wyd. 1/Robert Pabis, Legalis).

Jakie wyjątki powodują odpowiedzialność akcjonariusza w S.K.A.?

Niepełne wniesienie wkładu na akcje

Niepokrycie akcji do pełnej wysokości oznacza odpowiedzialność do brakującej części wkładu. Ma to charakter stricte kapitałowy i służy ochronie wierzycieli oraz równości akcjonariuszy.

Ujawnienie nazwiska (nazwy) akcjonariusza w firmie spółki

Włączenie nazwiska lub firmy akcjonariusza do firmy spółki komandytowo akcyjnej skutkuje jego odpowiedzialnością jak komplementariusza – osobistą i nieograniczoną. Ratio legis tej regulacji jest proste: nie można korzystać z prestiżu wynikającego z oznaczenia firmy bez ponoszenia adekwatnego ryzyka.

Działanie poza umocowaniem lub bez pełnomocnictwa

Odpowiedzialność akcjonariusza bez ograniczeń wobec osób trzecich za skutki czynności prawnej dokonanej w imieniu spółki, może pojawić się wtedy, gdy akcjonariusz nie ujawnił swojego pełnomocnictwa do działania w imieniu spółki albo gdy nie posiadał stosowego umocowania bądź przekroczył jego zakres.

Odpowiedzialność solidarnościowa w okresie założycielskim

Należy przyjąć, że istnieją podstawy, aby z art. 13 § 2 ksh (poprzez odesłanie z art. 126 § 1 pkt 2), by wnioskować o odpowiedzialności akcjonariusza za zobowiązania zaciągnięte w imieniu spółki komandytowo-akcyjnej przed jej wpisem do rejestru, do wartości niewniesionego wkładu na pokrycie akcji (tak również M. Spyra, w: SPH, t. 2A, 2019, s. 709). Przepis art. 13 ksh dotyczy odpowiedzialności za zobowiązania spółki kapitałowej w organizacji (zob. więcej: kom. do art.. 135 KSH T.IB red. Opalski 2024, wyd. 1/Robert Pabis, Legalis).

Akcjonariusz będący równocześnie komplementariuszem

Połączenie obu ról niweczy ochronę ograniczonej odpowiedzialności: w tej konfiguracji wspólnik odpowiada jak komplementariusz całym swoim majątkiem.

Zalety i wady spółki komandytowo akcyjnej

Spółka komandytowo-akcyjna to narzędzie dla przedsiębiorców, którzy chcą połączyć elastyczność zarządzania z ochroną kapitału inwestorów. Świetnie sprawdzi się tam, gdzie ważne jest jasne rozgraniczenie odpowiedzialności i ról między wspólnikami aktywnymi i pasywnymi.

Mimo podwójnego opodatkowania, korzyści organizacyjne dla większych projektów są warte rozważenia, zwłaszcza przy możliwości racjonalnej optymalizacji podatkowej, korzystnym rozdziale zarządzania i przewidywalnym funkcjonowaniu spółki komandytowo akcyjnej w reżimie Kodeksu spółek handlowych. Jednocześnie trzeba pamiętać, że likwidacja spółki komandytowo akcyjnej przebiega wedle sformalizowanych zasad, z licznymi odesłaniami do zasad likwidacji spółki akcyjnej, co odróżnia ją od prostszych procedur znanych bardziej „osobowym” formom, jak spółka jawna czy spółka partnerska.

Źródła i podstawa prawna

• Kodeks spółek handlowych (Dz.U. 2000 nr 94 poz. 1037 z późn. zm.), w szczególności: dział o spółce komandytowo-akcyjnej (art. 125–150 KSH), odesłania do przepisów spółki akcyjnej (m.in. art. 126 KSH), zasady firmy spółki, kompetencje walnego zgromadzenia, rady nadzorczej, tryb zmian statutu i rozwiązania spółki.
• Ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych z 15 lutego 1992 r. (CIT) – status podatnika CIT dla S.K.A., zasady opodatkowania dywidend (z uwzględnieniem możliwych preferencji podatkowych i zwolnień w określonych relacjach).
• Ustawa o rachunkowości z 29 września 1994 r. – obowiązek prowadzenia pełnych ksiąg i sprawozdawczości finansowej przez S.K.A.
• Ustawa o Krajowym Rejestrze Sądowym z 20 sierpnia 1997 r. – reżim wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego i zasady rejestracji spółki (w tym elektronizacja postępowania – Portal Rejestrów Sądowych).
• Nowelizacje KSH w zakresie dematerializacji akcji i rejestru akcjonariuszy (2019 i nast.) – obowiązkowe prowadzenie rejestru przez uprawniony podmiot rynku kapitałowego.