Beneficjent rzeczywisty – kim jest?

Beneficjent rzeczywisty – kim jest? Centralny Rejestr Beneficjentów Rzeczywistych zaczął już funkcjonować, a beneficjenci rzeczywiści polskich podmiotów przestają być anonimowi. Od 13 października br. wszystkie nowo założone spółki jawne, komandytowe, komandytowo-akcyjne, z ograniczoną odpowiedzialności i akcyjne będą miały obowiązek ujawnienia swoich beneficjentów rzeczywistych. Od kwietnia 2020 r. obowiązek ujawnienia beneficjenta rzeczywistego będą miały również podmioty założone przed dniem wejścia w życie tego obowiązku.
Aktualizacja: Termin na zgłoszenie beneficjenta rzeczywistego do Centralnego Rejestru Beneficjentów Rzeczywistych spółek, wpisanych do KRS przed 13 października 2019 r. został przedłużony do 13 lipca 2020 r. na mocy art. 52 ustawy z dnia 31 marca 2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2020 r., poz. 568) , który zmienił tym samym art. 195 ustawy z dnia 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (Dz.U. z 2019 r. poz. 1115, z późn. zm.).
W odniesieniu do spółek wpisanych do KRS po 13.10.2019 r. oświadczenie o beneficjencie rzeczywistym należy zgłosić nadal w terminie 7 dni od wpisu spółki (a w razie zmiany przekazanych informacji – w terminie 7 dni od ich zmian, z uwzględnieniem tzw. wpisów deklaratoryjnych i konstytutywnych).
Tyle teorii, natomiast co to oznacza codziennym funkcjonowaniu spółek? Kto to jest beneficjent, jak go ustalić i czego mogą spodziewać się beneficjenci? O tym piszemy poniżej.

Masz dodatkowe pytania? Nie zwlekaj, skontaktuj się z nami

Beneficjent rzeczywisty – definicja ustawowa

Podstawowe pytanie, jakie zadają sobie przedsiębiorcy to oczywiście kto to jest beneficjent rzeczywisty. W najprostszy sposób można powiedzieć, że beneficjentem rzeczywistym jest osoba fizyczna lub osoby fizyczne, które w sposób faktyczny pełnią władzę nad danym podmiotem. Ustawa z dnia 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (Dz.U. 2018 poz. 723) wskazuje szczegółowo na cechy pozwalające uznać daną osobę za beneficjenta rzeczywistego.

Zgodnie z definicją ustawową beneficjentem rzeczywistym jest osoba fizyczna lub osoby fizyczne sprawujące bezpośrednio lub pośrednio kontrolę nad klientem poprzez posiadane uprawnienia, które wynikają z okoliczności prawnych lub faktycznych, umożliwiające wywieranie decydującego wpływu na czynności lub działania podejmowane przez klienta, lub osobę fizyczną lub osoby fizyczne, w imieniu których są nawiązywane stosunki gospodarcze lub przeprowadzana jest transakcja okazjonalna.

Klientem, który z kolei pojawia się w definicjach jest oczywiście konkretny podmiot, który będzie następnie weryfikowany przez podmioty obowiązane do takiej weryfikacji na podstawie zapisów ustawy.

Beneficjent rzeczywisty osoby prawnej

W przypadku klienta będącego osobą prawną będzie to:

– osoba fizyczna będąca udziałowcem lub akcjonariuszem klienta, której przysługuje prawo własności więcej niż 25% ogólnej liczby udziałów lub akcji tej osoby prawnej,

Przykład nr 1:

– Spółka akcyjna posiada 3 akcjonariuszy, z których akcjonariusz X posiada 50 % akcji, akcjonariusz Y posiada 25 % akcji, a akcjonariusz Z posiada 25 % akcji. Beneficjentem rzeczywistym spółki akcyjnej będzie zatem jedynie akcjonariusz X.

– osoba fizyczna dysponująca więcej niż 25% ogólnej liczby głosów w organie stanowiącym klienta, także jako zastawnik albo użytkownik, lub na podstawie porozumień z innymi uprawnionymi do głosu,

Przykład nr 2

– Wspólnik A posiada 10 % udziałów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością oraz wykonuje prawo głosu co do 20 % udziałów Wspólnika B jako zastawnik. W przeliczeniu na głosy łącznie przysługuje mu 30 % ogólnej liczby głosów na Zgromadzeniu Wspólników. Wspólnik A będzie zatem beneficjentem rzeczywistym.

– osoba fizyczna sprawująca kontrolę nad osobą prawną lub osobami prawnymi, którym łącznie przysługuje prawo własności więcej niż 25% ogólnej liczby udziałów lub akcji klienta, lub łącznie dysponującą więcej niż 25% ogólnej liczby głosów w organie klienta, także jako zastawnik albo użytkownik, lub na podstawie porozumień z innymi uprawnionymi do głosu,

Przykład nr 3

Wspólnik Z posiada 30 % udziałów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością A, która z kolei posiada 50 % udziałów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością B. Wspólnik Z będzie zatem beneficjentem rzeczywistym jedynie w spółce A.

– osoba fizyczna sprawującą kontrolę nad klientem poprzez posiadanie w stosunku do tej osoby prawnej uprawnień, o których mowa w art. 3 ust. 1 pkt 37 ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (Dz.U. z 2019 r. poz. 351), tj. uprawnień podmiotu dominującego.

– osoba fizyczna zajmująca wyższe stanowisko kierownicze (np. członek zarządu) w przypadku udokumentowanego braku możliwości ustalenia lub wątpliwości co do tożsamości osób fizycznych określonych powyżej oraz w przypadku niestwierdzenia podejrzeń prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu.

Beneficjent rzeczywisty trustu

A kto to jest beneficjent rzeczywisty trustu? W przypadku tego podmiotu beneficjentem rzeczywistym będzie:

• założyciel,
• powiernik,
• nadzorca, jeżeli został ustanowiony,
• beneficjent (czyli faktyczny właściciel pobierający korzyści),
• inna osoba sprawująca kontrolę nad trustem.

Beneficjent rzeczywisty w jednoosobowej działalności gospodarczej

A co w przypadku beneficjenta rzeczywistego jednoosobowej działalności gospodarczej? W przypadku klienta będącego osobą fizyczną prowadzącą działalność gospodarczą, wobec którego nie stwierdzono przesłanek lub okoliczności mogących wskazywać na fakt sprawowania kontroli nad nim przez inną osobę fizyczną lub osoby fizyczne, przyjmuje się, że taki klient jest jednocześnie beneficjentem rzeczywistym.

Beneficjent rzeczywisty w fundacji

O ile ustawa wskazuje kto jest beneficjentem w przypadku spółek czy działalności gospodarczej, o tyle milczy co do takich podmiotów jak fundacje. Z pomocą przychodzi nam tutaj dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) Nr 2015/849 z dnia 20 maja 2015 r. (Dz.Urz.UE.L Nr 141, str. 73), która to stanowi podstawę implementacji przepisów o Centralnym Rejestrze Beneficjentów Rzeczywistych. Zgodnie z dyrektywą podmioty prawne takie jak fundacje i porozumienia prawne podobne do trustów powinny podlegać równoważnym wymogom.

Zgodnie z powyższym za beneficjenta rzeczywistego fundacji uznać można następującą osobę fizyczną:

• fundatora;
• nadzorcę;
• beneficjentów fundacji;
• inne osoby sprawujące kontrolę nad fundacją.

Masz dodatkowe pytania? Nie zwlekaj, skontaktuj się z nami

Beneficjent rzeczywisty w funduszu inwestycyjnym

Kolejnym problematycznym zagadnieniem jest ustalenie beneficjenta rzeczywistego w funduszu inwestycyjnym typu zamkniętego. Sama informacja o uczestniku funduszu objęta jest tajemnicą zawodową na podstawie ustawy z dnia 27 maja 2004 r. o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi (Dz.U. 2004 nr 146 poz. 1546).

W takim zatem przypadku przyjąć powinno się, że beneficjentem rzeczywistym funduszu inwestycyjnego będzie osoba fizyczna zajmująca wysokie stanowisko kierownicze w tym podmiocie.
W doktrynie funkcjonuje również pogląd, że tajemnica zawodowa nie powinna być stosowana w tym przypadku, a co za tym idzie, to osoba fizyczna posiadająca ponad 25 % udziałów w funduszu powinna zostać wskazana jako jego beneficjent rzeczywisty. Pozostaje liczyć zatem, że ustawodawca wkrótce rozwiąże związane z tym wątpliwości.

Jak widać, definicja beneficjenta rzeczywistego jest dosyć ogólna i może powodować niejednokrotnie wątpliwości w jego ustaleniu. Z ustawy nie dowiemy się także kogo uznać za beneficjenta rzeczywistego w przypadku spółek osobowych. Jak się wydaje, odnieść musimy się do ogólnej definicji beneficjenta rzeczywistego jaką znajdziemy we wspomnianej wyżej ustawie. W przypadku zatem spółek osobowych beneficjentem rzeczywistym mogą być ich wspólnicy, choć pojawiają się poglądy doktryny, że ustawa nie definiuje, kogo można uznać za beneficjenta rzeczywistego w spółkach osobowych, a sam ustawodawca pozostawił lukę prawną w tym zakresie.

Pamiętajmy, że w odniesieniu do spółek cywilnych nie mamy obowiązku wskazywania beneficjenta rzeczywistego. Jest to w istocie zwykła umowa uregulowana w art. 860 i nast. k.c. Przedsiębiorcami są jedynie wspólnicy spółki cywilnej (muszą być wpisani do CEIDG). Tutaj jak się wydaje zasadnym może być przyjęcie z daleko idącej ostrożności, że beneficjentem rzeczywistym będzie po prostu wspólnik wpisany do CEIDG (na zasadach analogicznych jak wyżej wskazane w przypadku jednoosobowych działalności gospodarczych).

Dane udostępniane w Centralnym Rejestrze Beneficjentów Rzeczywistych a RODO

Poza danymi identyfikującym podmiot, zgłoszenie beneficjenta rzeczywistego powinno zawierać następujące dane:

• imię, nazwisko,
• PESEL,
• państwo zamieszkania,
• informację o wielkości i charakterze udziału lub uprawnień mu przysługujących.

Zgłoszenia beneficjenta rzeczywistego do Centralnego Rejestru Beneficjentów Rzeczywistych dokonuje osoba uprawniona do reprezentowania danego podmiotu za pośrednictwem strony internetowej rejestru w terminie 7 dni od dnia wpisu podmiotu do KRS. W przypadku podmiotów już istniejących i wpisanych do KRS obowiązek ten należy wypełnić w ciągu 6 miesięcy od dnia wejścia w życie przepisów tj. do dnia 13.04.2020 r. Brak zgłoszenia beneficjenta rzeczywistego do rejestru w powyższym terminie zagrożone jest karą pieniężną do 1 000 000 zł.

Na pierwszy rzut oka pojawia się więc pytanie jak rejestr ma się do obowiązków wynikających z RODO? Podkreślić należy, że ujawnienie danych beneficjenta rzeczywistego w Centralnym Rejestrze Beneficjentów Rzeczywistych nie wymaga jego zgody. Nierzadko beneficjenci nie będą posiadali wiedzy o ujawnieniu ich danych w rejestrze. Zgoda nie jest jednak potrzebna, gdyż podstawą przetwarzania w ten sposób danych osobowych będzie art. 6 ust. 1 lit. e) RODO, tj. z uwagi na fakt, że przetwarzanie jest niezbędne do wykonania zadania realizowanego w interesie publicznym lub w ramach sprawowania władzy publicznej powierzonej administratorowi. Administratorem danych osobowych będzie w tym przypadku minister właściwy do spraw finansów publicznych. Co więcej, w przypadku Centralny Rejestr Beneficjentów Rzeczywistych nie podlega reżimowi przepisu art. 15 ust. 1 lit. c) RODO tzn. osoba, której dane dotyczą, nie będzie uprawniona do uzyskania od administratora informacji o odbiorcach lub kategoriach odbiorców, którym dane osobowe zostały lub zostaną ujawnione, w szczególności o odbiorcach w państwach trzecich lub organizacjach międzynarodowych.

Mając na uwadze niekompletność zapisów ustawy dotyczących beneficjentów rzeczywistych, w praktyce zdarzyć się mogą sytuacje, gdzie określenie beneficjenta rzeczywistego w podmiocie okaże się problematyczne a odpowiedź na pytanie kto to jest beneficjent rzeczywisty nie będzie takie łatwe np. w spółkach akcyjnych z uwagi na wielość akcjonariuszy i brak ich ujawnienia w rejestrze, odmiennie niż ma to miejsce w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością. Pozostaje zatem liczyć, że pomioty jaki i beneficjenci doczekają się na przyszłych nowelizacji ustawy doprecyzowujących definicję beneficjenta rzeczywistego w sposób jasny dla każdego.

Autor: Ewelina Jasion

POZOSTAŁE ARTYKUŁY WARTE POLECENIA:

Beneficjent rzeczywisty – kim jest?

Sprzedaż udziałów w spółce z o.o

Przekształcenie spółki z o.o. w spółkę komandytową