Jako kancelaria prawna na co dzień spotykamy się z wieloma zagadnieniami dotyczącymi spółki z o.o. W niniejszym artykule skupimy się przede wszystkim na charakterystyce pojęcia udziałów w tej formie prawnej, możliwości ich zbycia i zasad jakimi rządzą się procesy związane z własnością udziałów.

Pojęcie udziału w spółce z o.o. a kapitał zakładowy

Pojęcie to jest ściśle związane ze spółką z ograniczoną odpowiedzialnością. To odróżnia ją od spółek osobowych, w których występuje ogół praw i obowiązków oraz spółek akcyjnych, gdzie zamiast udziałów są akcje. Spółka ta może zostać utworzona przez jedną lub więcej osób, tj. wspólników (zwanych także w praktyce udziałowcami) w każdym celu prawnie dopuszczalnym, o ile ustawa nie stanowi inaczej (np. banki mogą być prowadzone jedynie w formie spółek akcyjnych). Wspólnicy uczestniczą w sp. z o.o. właśnie przez posiadane udziały w kapitale zakładowym. Kapitał zakładowy stanowi sumę nominalnej wartości wszystkich udziałów wspólników i powstaje z wkładów wspólników wnoszonych na pokrycie obejmowanych przez nich udziałów (wkłady mogą przyjąć postać pieniężną lub niepieniężną- w postaci tzw. aportu). Można zatem powiedzieć, że udziały w sp. z o.o. to tak naprawdę część kapitału zakładowego.

Liczba i wartość nominalna udziałów w sp. z o.o.

Kapitał zakładowy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością dzieli się na udziały o równej albo nierównej wartości nominalnej. To, czy w danej spółce będą one w równej czy nierównej wartości powinno zostać uregulowane w umowie sp. z o.o. Ich wartość może być co do zasady kształtowana dowolnie, ale należy pamiętać, że nominalna wartość udziału nie może być niższa niż 50 złotych. Co więcej, ustawa z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (dalej jako k.s.h.) zakazuje ich obejmowania po cenie niższej niż nominalna wartość . Kwoty przewyższające tę wartość (tzw. agio) powinny, zgodnie z art. 154 § 3 k.s.h., zostać przeznaczone na kapitał zapasowy spółki. Oprócz powyższego, umowa spółki stanowi także o tym, czy wspólnik może mieć tylko jeden, czy więcej udziałów. W efekcie może wyróżnić dwie konfiguracje:

1. każdy wspólnik może mieć więcej niż jeden udział, wówczas wszystkie one muszą być równej wielkości i są niepodzielne;
2. każdy wspólnik może mieć tylko jeden udział, wówczas wszystkie one są podzielne i w zależności od decyzji mogą być równej bądź nierównej wielkości.

Zarząd jest obowiązany prowadzić księgę udziałów, do której należy wpisywać nazwisko i imię albo firmę (nazwę) i siedzibę każdego wspólnika w spółce, adres albo adres do doręczeń elektronicznych, liczbę i nominalną wartość jego udziałów oraz ustanowienie zastawu lub użytkowania i wykonywanie prawa do głosu przez zastawnika lub użytkownika, a także wszelkie zmiany dotyczące osób wspólników i przysługujących im udziałów.

Uprzywilejowanie udziałów w sp. z o.o.

Kodeks spółek handlowych postuluje zasadę równego traktowania wspólników spółki kapitałowej. Jeśli z ustawy lub umowy sp. z o.o. nie wynika nic innego, to wspólnicy mają równe prawa i obowiązki w spółce. Umowa sp. z o.o. może jednak przewidywać uprzywilejowanie udziałów, ale wówczas powinna ona te uprawnienia wyraźnie określać. Uprzywilejowanie może dotyczyć m.in. prawa głosu na zgromadzeniu wspólników, prawa do dywidendy lub sposobu uczestniczenia w podziale majątku w przypadku likwidacji spółki. Ustawa wymienia tylko przykładowe formy uprzywilejowania, a zatem udziałowcy mogą wskazać także inne przypadki (na przykład powoływanie członków organów). Ważne jest jednak, to że uprzywilejowanie w zakresie prawa do głosu nie może przyznawać uprawnionemu więcej niż trzy głosy na jeden posiadany udział, a na udział uprzywilejowany w zakresie podziału zysku można przyznać uprawnionemu dywidendę, która nie będzie przewyższała więcej niż o połowę tej przyznanej udziałom nieuprzywilejowanym. Umowa sp. z o.o. może uzależnić przyznanie szczególnych uprawnień od spełnienia dodatkowych świadczeń na rzecz spółki, upływu terminu lub ziszczenia się warunku.

WAŻNE: Pamiętać należy także, że uprzywilejowanie udziałów nie jest tym samym co uprzywilejowanie osobiste wspólnika. W razie zbycia udziałów uprzywilejowanych, uprawnienie do nich przypisane przechodzi na nabywcę. Jeśli natomiast zostałoby przewidziane uprawnienie osobiste dla określonego z imienia i nazwiska wspólnika, to sprzedaż udziałów powoduje wygaśnięcie tego uprawnienia.

Zbycie udziałów wspólnika

Udziały w spółce z o.o. mogą być zbywane i zastawiane. Czynności te muszą zostać dokonane w formie pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi (więcej na ten temat możecie przeczytać we wpisie: (Sprzedaż udziałów w spółce z o.o.). W przypadku, gdy umowa spółki z o.o. została zawarta w oparciu o wzór umowy udostępniony w systemie teleinformatycznym, kupno udziałów w spółce jest możliwe również przy wykorzystaniu wzorca udostępnionego w tym systemie. W takim wypadku oświadczenia zbywcy i nabywcy udziałów opatruje się kwalifikowanym podpisem elektronicznym, podpisem zaufanym albo podpisem osobistym. Umowa spółki może przewidywać, że sprzedaż udziału, jego części lub części ułamkowej oraz zastawienie przez wspólnika wymaga zgody spółki albo jest w inny sposób ograniczona (np. przez wprowadzenie prawa pierwszeństwa pierwokupu). Jeśli obowiązek uzyskania zgody spółki został przewidziany, to jest ona udzielana przez zarząd spółki w formie pisemnej. W przypadku gdy zgody odmówiono, sąd rejestrowy może pozwolić na zbycie, jeżeli istnieją ważne powody.

Umorzenie udziałów

Udziały w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością mogą być także umarzane. Jest to możliwe jedynie, gdy taką procedurę przewiduje umowa spółki. Przepisy obowiązującego prawa przewidują dwa rodzaje umorzenia: umorzenie dobrowolne, to jest za zgodą wspólnika w drodze nabycia udziału przez spółkę albo bez jego zgody- tzw. umorzenie przymusowe. W efekcie jest to, poza sprzedażą udziałów w spółce, jedyna forma wyłączenia wspólnika ze spółki.

Nasza kancelaria posiada duże doświadczenie w obsłudze prawnej spółek, w tym przygotowywaniu projektów umów sp. z o.o.  Jeśli jesteś zainteresowany naszym wsparciem w tym temacie to zapraszamy do kontaktu!

r. pr. Patrycja Jurczok

Przeczytaj także:

Zakładanie spółek za granicą

Przekształcenie działalności gospodarczej w spółkę

Sprzedaż udziałów w spółce z o.o.