Licencja w prawie autorskim

Prawo do korzystania z cudzego utworu bez jednoczesnego przeniesienia autorskich praw majątkowych do tego utworu nazywane jest licencją. W tym artykule omówimy charakterystykę tego typu umowy na gruncie ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, rodzaje licencji i szczególne zasady jakie przewidział ustawodawca dla tego typu umowy. Udzielenie licencji bowiem rządzi się własnymi rygorami, a przepisy zawierają kilka istotnych pułapek.

DEFINICJA LICENCJI, POLA EKSPLOATACJI

Zgodnie z Prawem Autorskim licencją nazywa się umowę o korzystaniu z utworu w określony w jej treści sposób. Wykorzystywanie takiego utworu powinno następować zgodnie z wymienionymi w umowie polami eksploatacji, czyli wszelkimi dopuszczalnymi sposobami i formami korzystania z utworu. Ustawodawca zgodnie z art. 50 PrAut wskazał niewyłączny katalog takich pól, a mianowicie:

a) w zakresie utrwalania i zwielokrotniania utworu – wytwarzanie określoną techniką egzemplarzy utworu, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;

b) w zakresie obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono – wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy;

c) w zakresie rozpowszechniania utworu w sposób inny niż określony w pkt b) – publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym.

SZCZEGÓLNE ZASADY UMOWY LICENCYJNEJ

Chociaż do tego rodzaju stosunku prawnego zastosowanie ma zasada swobody umów, to jednak ustawodawca przewidział dla niej pewne ograniczenia. Pola eksploatacji wskazane w umowie licencji powinny być znane w chwili zawierania umowy. Określenie w treści umowy, że uprawniony ma prawo do korzystania z utworu na wszelkich polach nie jest prawidłowe i może prowadzić do uznania tego zapisu za nieważny. Jeśli w trakcie trwania umowy licencjobiorca będzie chciał poszerzyć zakres używania utworu to licencjodawcy z tego tytułu powinno przysługiwać dodatkowe wynagrodzenie. Ustawodawca jedynie w przypadku utworów wykorzystanych lub włączonych do utworów audiowizualnych oraz utworu wchodzącego w skład utworu zbiorowego przewidział, że twórca może jedynie z ważnego powodu odmówić udzielenia zezwolenia na korzystanie z tego utworu na polach nieznanych w chwili zawierania umowy.

Nieważna jest również umowa w części dotyczącej wszystkich utworów lub wszystkich utworów określonego rodzaju tego samego twórcy mających powstać w przyszłości. Bardzo ważne w licencji jest określenie wynagrodzenia lub też bezpłatnego charakteru tejże umowy. Zgodnie z ustawą, jeśli umowa milczy na ten temat to domniemane jest, że twórcy należne jest wynagrodzenie i to odrębne dla każdego pola eksploatacji wskazanego w umowie. Prawo autorskie z zasady staje po stronie twórcy utworu, ponieważ nawet jeśli wynagrodzenie zostanie konkretnie wskazane w umowie i obie strony się na nie zgodzą, to twórca i tak będzie mógł żądać jego podwyższenia w przypadku, kiedy wystąpi rażąca dysproporcja pomiędzy ustalonym wynagrodzeniem, a korzyściami jakie licencjobiorca uzyska z wykorzystywania z utworu. Co więcej, jeśli wynagrodzenie twórcy wskazane jest w licencji jako pewien procent lub część wpływów z korzystania z utworu, ma on prawo do otrzymania informacji i wglądu w niezbędnym zakresie do dokumentacji mającej istotne znaczenie dla określenia wysokości tego wynagrodzenia.

Jeśli strony z kolei podpiszą umowę, w której treści nie stwierdzono jednoznacznie, że następuje przeniesienie praw majątkowych do utworu to domniemane jest, że twórca udzielił licencji.

LICENCJA WYŁĄCZNA A LICENCJA NIEWYŁĄCZNA

Istnieją dwa rodzaje licencji tj. licencja wyłączna oraz niewyłączna, które różnią się od siebie uprawnieniami, jakie tytułem ich udzielenia otrzymuje licencjobiorca.

Licencja wyłączna oznacza, że licencjodawca udziela prawa do korzystania z utworu w zakresie określonych w licencji polach tylko jednemu podmiotowi, który w tym zakresie uzyskuje zatem wyłączność. Licencjobiorca wyłączny może dochodzić również roszczeń z tytułu naruszenia praw twórcy o charakterze majątkowym, w zakresie objętym umową licencyjną, chyba że strony wyłączą to uprawnienie. Taka forma licencji wymaga również sporządzenia jej w formie pisemnej pod rygorem nieważności.

Licencja o charakterze niewyłącznym jest najczęściej spotykaną formą licencji w obrocie. Niemalże każdy z nas korzysta z tego typu licencji np. korzystając z pakietu Office firmy Microsoft. Licencjobiorca niewyłączny ma prawo do używania utworu na równi z innymi osobami upoważnionymi do korzystania z utworu. Nie posiada on prawa do dochodzenia roszczeń z tytułu naruszenia majątkowych praw twórcy. Pod względem formy nie musi być ona stwierdzona pismem, a w niektórych przypadkach może zostać ona uznana również za dorozumianą.

W przypadku obu licencji , aby licencjobiorca mógł udzielać licencji dalszym podmiotom (tzw. sublicencji), to uprawnienie to musi zostać wprost wskazana w umowie, w przeciwnym wypadku sublicencja będzie zakazana.

MIEJSCE I CZAS TRWANIA LICENCJI

Jeżeli licencja nie stanowi inaczej, uprawnia ona do korzystania z utworu na terytorium państwa, w którym licencjobiorca ma swoją siedzibę. Reguła określająca zakres terytorialny ma zastosowanie wówczas, gdy strony umowy są obywatelami polskimi lub mają siedzibę na terytorium RP, umowa jest zawierana na terytorium RP i strony nie postanowią w umowie inaczej. [1]

Bardzo ważne w licencji jest wskazanie konkretnie czasu jej trwania. Jeśli kontrakt milczy na ten temat to ustawa wprowadza domniemanie 5-letniego okresu licencji i jej wygaśnięcia po tym okresie. Oznacza to, że jeśli licencjobiorca nadal będzie wykorzystywał utwór po tym okresie, to będzie to stanowić naruszenie prawa twórcy. Strony oczywiście mogą przedłużyć czas trwania licencji w sposób dorozumiany, kiedy licencjobiorca nadal będzie uiszczał wynagrodzenie okresowe z tego tytułu, a z zachowania licencjodawcy można uznać, że wyraził wolę przedłużenia udzielonego upoważnienia Taka możliwość dotyczy jednak jedynie licencji o charakterze niewyłącznym, dlatego ze swojej strony doradzamy zawsze konkretne zastrzeżenie okresu licencji, chociażby była zawierana na tzw. czas nieoznaczony.

Jeśli strony nie określiły inaczej, a licencja została zawarta na czas nieoznaczony, to twórca może ją wypowiedzieć z zachowaniem terminów umownych, a w ich braku na rok naprzód, na koniec roku kalendarzowego. Jeśli natomiast podpisano ją na okres dłuższy niż 5 lat, to po tym okresie uważa się, że została zawarta na czas nieoznaczony.

Jako kancelaria posiadamy duże doświadczenie w przygotowywaniu oraz analizie licencji. Jeśli jesteś zainteresowany naszym wsparciem w tym temacie to zapraszamy do kontaktu!

r.pr. Ewelina Jasion

[1] Art. 66 PrAut red. Ferenc-Szydełko 2021, wyd. 4/Szyjewska-Bagińska

Przeczytaj także:

Przekształcenie działalności gospodarczej w spółkę

Prosta spółka akcyjna (PSA) – wady i zalety

Umowy handlowe – jak sporządzić dobrą umowę?