LIKWIDACJA SPÓŁKI JAWNEJ – jak rozwiązać spółkę jawną i jak przebiega postępowanie likwidacyjne?
Spółka jawna jest spółką osobową, która prowadzi przedsiębiorstwo pod własną firmą. Każdy wspólnik odpowiada za zobowiązania spółki bez ograniczenia całym swoim majątkiem solidarnie z pozostałymi wspólnikami oraz ze spółką, z uwzględnieniem art. 31 KSH. Likwidacja spółki jawnej to nic innego jak proces zakończenia jej działalności i bytu prawnego. Proces likwidacji kończy się wykreśleniem spółki jawnej z rejestru przedsiębiorców KRS.
WYKREŚLENIE SPÓŁKI JAWNEJ – przyczyny likwidacji spółki
Zgodnie z obowiązującymi przepisami (art. 58 § 1 KSH), rozwiązanie spółki jawnej powodują:
1) przyczyny przewidziane w umowie spółki;
2) jednomyślna uchwała wszystkich wspólników;
3) ogłoszenie upadłości spółki;
4) śmierć wspólnika lub ogłoszenie jego upadłości;
5) wypowiedzenie umowy spółki przez wspólnika lub wierzyciela wspólnika;
6) prawomocne orzeczenie sądu.
W przypadkach wymienionych powyżej należy przeprowadzić likwidację spółki, chyba że wspólnicy uzgodnili inny sposób zakończenia działalności spółki, o czym będzie mowa w dalszej części artykułu.
Warto również zwrócić uwagę, że Spółkę uważa się za przedłużoną na czas nieoznaczony w przypadku, gdy pomimo istnienia przyczyn rozwiązania, przewidzianych w umowie, prowadzi ona swoją działalność za zgodą wszystkich wspólników.
ROZWIĄZANIE SPÓKI BEZ LIKWIDACJ? ROZWIĄZANIE SPÓŁKI JAWNEJ BEZ LIKWIDACJI CZYLI JAK?
Kodeks spółek handlowych stanowi, że w przypadkach określonych w pkt. 1-6) powyżej, należy przeprowadzić likwidację spółki, chyba że wspólnicy uzgodnili inny sposób zakończenia działalności spółki. Właśnie to sformułowanie „chyba że wspólnicy uzgodnili inny sposób zakończenia działalności spółki” stanowi klucz do dalszych wyjaśnień (zob. również art. 67 § 1 KSH).
Zakończenie działalności spółki jawnej następuje w swej klasycznej wersji poprzez proces likwidacji. Wspólnicy spółki jawnej mają jednak możliwość uzgodnienia innego sposobu zakończenia działalności spółki. To właśnie odróżnia spółkę jawną (która jest spółką osobową) od spółek kapitałowych. Te ostatnie bowiem są obowiązane przeprowadzić postępowanie likwidacyjne, które kończy się wykreśleniem z Krajowego Rejestru Sądowego (KRS). Stwierdzić więc można, że postępowanie likwidacyjne spółki jawnej jest w pewnym stopniu fakultatywne, ponieważ wspólnicy spółki jawnej mogą uzgodnić by w inny sposób zakończyć działalność tej spółki. Jeśli to nie nastąpi, wówczas np. jednomyślna uchwała wspólników będzie stanowiła przyczynę rozwiązania spółki jawnej.
W treści art. 67 § 1 KSH ustawodawca posługuje się terminem „uzgodnienia” o sposobie zakończenia działalności spółki. Dopuścić należy możliwość, aby wspólnicy nie tylko podejmowali taką decyzję w chwili wystąpienia przyczyn rozwiązania spółki, ale również kwestie takie uregulowali w samej umowie spółki (tak K. Strzelczyk, w: J.P. Naworski i in., Kodeks spółek handlowych. Komentarz, art. 67 oraz cytowani tam autorzy; kom. do art. 67 KSH, red. Pinior/Strzępka 2024/Wyrzykowski, Legalis). W doktrynie przyjmuje się, że skoro ustawodawca dopuszcza „inny sposób zakończenia działalności spółki”, to można założyć, że pozwala on przyjąć, iż uzgodnienie innego sposobu zakończenia działalności spółki można dokonać już w samej umowie spółki lub w odrębnym porozumieniu, które może być zawarte zarówno przed, jak i po wystąpieniu przyczyny rozwiązania spółki (tak: kom. do art. 67 KSH T.IB red. Opalski 2024, wyd. 1/Pabis, Legalis oraz autorzy tam powołani). Mimo, że jak najbardziej przyjęcie takiego stanowiska jest zrozumiałe, to z naszej dotychczasowej praktyki wynika, że niektóre sądy rejestrowe dosyć rygorystycznie podchodzą do tej możliwości i wymagają, aby inny sposób zakończenia działalności spółki był wskazany w umowie, a nie jedynie w osobnym porozumieniu czy uchwale wspólników spółki jawnej.
Bez względu na powyższe, aby zlikwidować spółkę jawną bez przeprowadzania formalnego procesu likwidacji, wspólnicy powinni podjąć jednomyślną uchwałę o w przedmiocie innego sposobu zakończenia działalności spółki i sposób ten określić. Dzięki temu możliwe będzie uniknięcie procesu likwidacji spółki, a następnie wykreślenie spółki z Krajowego Rejestru Sądowego (KRS). Nierzadko bowiem zdarza się, że rozwiązanie spółki osobowej bez likwidacji będzie korzystne zwłaszcza wtedy, kiedy spółka nie posiada zobowiązań finansowych, a sami zaś wspólnicy są zgodni co do sposobu podziału majątku tej spółki. Dzięki temu możliwe jest, by wspólnicy uniknęli czasochłonnego i formalnego procesu likwidacji spółki jawnej.
Podsumowując, rozwiązanie spółki bez przeprowadzania likwidacji jest możliwe, o ile wspólnicy osiągną porozumienie, a następnie dopełnią niezbędnych formalności zmierzających do wykreślenia spółki z KRS. Dzięki temu, wspólnicy ci mają szansę na sprawniejszy proces zakończenia działalności spółki jawnej.
Rozwiązanie spółki bez likwidacji (KRS)
Warto wskazać, że w ustawie o Krajowym Rejestrze Sądowym znajduje się szczególna regulacja względem przytoczonego wyżej art. 67 § 1 KSH. Przepisy ustawy o KRS przewidują procedurę rozwiązania podmiotu wpisanego do Rejestru bez przeprowadzania postępowania likwidacyjnego. Sprowadza się to do tego, że sąd rejestrowy w określonych przypadkach wszczyna z urzędu postępowanie o rozwiązanie podmiotu wpisanego do Rejestru bez przeprowadzania postępowania likwidacyjnego. Ma to miejsce w przypadku gdy:
1) oddalając wniosek o ogłoszenie upadłości lub umarzając postępowanie upadłościowe, sąd upadłościowy stwierdzi, że zgromadzony w sprawie materiał daje podstawę do rozwiązania bez przeprowadzania postępowania likwidacyjnego;
2) oddalono wniosek o ogłoszenie upadłości lub umorzono postępowanie upadłościowe z tego powodu, że majątek niewypłacalnego dłużnika nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania;
3) wydano postanowienie o odstąpieniu od postępowania przymuszającego lub jego umorzeniu;
4) mimo wezwania sądu rejestrowego nie złożono rocznych sprawozdań finansowych za 2 kolejne lata obrotowe;
5) mimo dwukrotnego wezwania sądu rejestrowego nie wykonano innych obowiązków, o których mowa w art. 24 ust. 1 ustawy o KRS.
W toku postępowania o rozwiązanie podmiotu wpisanego do Rejestru bez przeprowadzania postępowania likwidacyjnego sąd rejestrowy bada, czy podmiot ten posiada zbywalny majątek i czy faktycznie prowadzi działalność. Dodatkowo w toku tego postępowania, sąd rejestrowy może zwrócić się o udzielenie informacji niezbędnych do ustalenia, czy podmiot wpisany do Rejestru posiada zbywalny majątek i czy faktycznie prowadzi działalność, do organów podatkowych, organów prowadzących rejestry i ewidencje publiczne lub innych organów administracji publicznej oraz do organizacji społecznych.
Dopiero , gdy dojdzie do ustalenia przez sąd rejestrowy w postępowaniu o rozwiązanie podmiotu wpisanego do Rejestru bez przeprowadzania postępowania likwidacyjnego, że podmiot ten nie posiada zbywalnego majątku i faktycznie nie prowadzi działalności, sąd rejestrowy orzeknie o rozwiązaniu podmiotu bez przeprowadzania postępowania likwidacyjnego i zarządza jego wykreślenie z Rejestru.
Nie zawsze rozwiązanie spółki wpisanej do KRS bez likwidacji jest pożądane. Warto więc pamiętać, że zgodnie z przepisami, Sąd rejestrowy umarza postępowanie o rozwiązanie podmiotu wpisanego do Rejestru bez przeprowadzania postępowania likwidacyjnego w przypadku ustalenia, że podmiot ten posiada zbywalny majątek lub faktycznie prowadzi działalność, albo w przypadku gdy poweźmie wiadomość, iż zachodzą inne istotne okoliczności przemawiające przeciwko rozwiązaniu tego podmiotu bez przeprowadzania postępowania likwidacyjnego, w tym w szczególności uzasadnione interesem wierzyciela.
JAK WYGLĄDA PRZEPROWADZENIE PROCEDURY LIKWIDACJI I ZAKOŃCZENIE DZIAŁALNOŚCI SPÓŁKI – CO MÓWI KODEKS SPÓŁEK HANDLOWYCH. PRZEPROWADZENIE LIKWIDACJI.
Po otwarciu likwidacji należy wykonać szereg obowiązków. Do sądu rejestrowego należy zgłosić: otwarcie likwidacji, nazwiska i imiona likwidatorów oraz ich adresy albo adresy do doręczeń elektronicznych, sposób reprezentowania spółki przez likwidatorów i wszelkie w tym zakresie zmiany, nawet gdyby nie nastąpiła żadna zmiana w dotychczasowej reprezentacji spółki. Każdy likwidator ma prawo i obowiązek dokonania zgłoszenia. Wpis likwidatorów ustanowionych przez sąd i wykreślenie likwidatorów odwołanych przez sąd następuje z urzędu.
Likwidację prowadzi się pod firmą spółki z dodaniem oznaczenia „w likwidacji”.
Jeśli wspólnicy spółki jawnej nie uzgodnią innego sposobu zakończenia działalności spółki, czeka ich sformalizowany proces likwidacji spółki, który prowadzi do zakończenia jej działalności. Zasadniczym celem likwidacji jest zakończenie wszelkich spraw spółki oraz jej bytu prawnego. Bez wątpienia sytuacja spółki sprzed rozpoczęcia likwidacji będzie wyznaczać zakres czynności likwidacyjnych, które określa art. 77 § 1 KSH. Zgodnie z powołanym przepisem, likwidatorzy powinni:
1) zakończyć bieżące interesy spółki,
2) ściągnąć wierzytelności,
3) wypełnić zobowiązania i upłynnić majątek spółki,
4) nowe interesy mogą być podejmowane tylko w przypadku, gdy jest to niezbędne do ukończenia spraw w toku.
W stosunkach wewnętrznych likwidatorzy są obowiązani stosować się do uchwał wspólników. Likwidatorzy ustanowieni przez sąd powinni stosować się do jednomyślnych uchwał powziętych przez wspólników oraz przez osoby mające interes prawny, które spowodowały ich ustanowienie.
Kolejną istotną kwestią jest to, że z dniem otwarcia likwidacji spółki jawnej wygasają ustanowione prokury. Dodatkowo obowiązek prowadzenia spraw i reprezentacji spółki przejmują likwidatorzy. Ich też będzie wiązać zakaz konkurencji, co wynika z art. 69 KSH.
PAMIĘTAJ! Wpis otwarcia likwidacji spółki jawnej do rejestru ma charakter deklaratoryjny.
UCHWAŁA O ROZWIĄZANIU – JEDNOMYŚLNA UCHWAŁA WSPÓLNIKÓW. PRZEPROWADZENIE POSTĘPOWANIA LIKWIDACYJNEGO.
Jedną z przyczyn rozwiązania spółki osobowej jest podjęcie przez wszystkich wspólników jednomyślnej uchwały. Uchwała ta może być podjęta w każdym czasie.
Forma uchwały o rozwiązaniu spółki
Uchwała o rozwiązaniu spółki jawnej może być podjęta w sposób zwykły, tradycyjny, jak również przy wykorzystaniu wzorca uchwały udostępnionego w systemie teleinformatycznym (art. 58 § 2 KSH przewiduje jedynie możliwość podjęcia uchwały o rozwiązaniu spółki w systemie teleinformatycznym, uchwała ta może być podjęta w zwykły, tradycyjny sposób) (zob. kom. do art. 58 KSH red. Jara 2025, wyd. 29/B. Borowy, Legalis).
Uchwała o rozwiązaniu w systemie S24
Mimo, że przepisy kodeksu spółek handlowych przewidują możliwość podjęcia uchwały o rozwiązanie spółki jawnej przy wykorzystaniu wzorca uchwały udostępnionego w systemie teleinformatycznym, to pamiętajmy, że dotyczy to tylko spółki, której umowa została zawarta przy wykorzystaniu wzorca umowy spółki jawnej. Jeśli w danym przypadku wspólnicy spółki jawnej będą mieć taką możliwość, wówczas wniosek o wpis otwarcia likwidacji należy złożyć za pośrednictwem systemu teleinformatycznego.
Podjęcie uchwały o rozwiązaniu spółki jawnej za pośrednictwem systemu teleinformatycznego sprowadza się do wykorzystaniu właściwego wzorca uchwały i polega na wypełnieniu odpowiedniego formularza w systemie s24. Następnie, po wypełnieniu takiego formularza, należy taki wzorzec opatrzeć kwalifikowanymi podpisami elektronicznymi, podpisami zaufanymi albo podpisami osobistymi. Wzorzec uchwały o rozwiązaniu spółki jawnej został określony w rozp. Ministra Sprawiedliwości z 14.1.2015 r. w sprawie określenia wzorców dotyczących spółki jawnej udostępnionych w systemie teleinformatycznym (stanowi załączniki nr 6 do tego rozporządzenia).
Uchwała o rozwiązaniu spółki jawnej, która została podjęta przy wykorzystaniu wzorca uchwały udostępnionego w systemie teleinformatycznym jest zrównana w skutkach prawnych z uchwałą wspólników podjętą w tradycyjnej formie pisemnej (zob. szerzej kom. do art. 58 KSH red. Jara 2025, wyd. 29/B. Borowy, Legalis).
PODZIAŁ MAJĄTKU – RAMY LIKWIDACJI SPÓŁKI – DZIAŁALNOŚĆ SPÓŁKI JAWNEJ
Upłynnienie majątku spółki następuje na zasadach określonych w KSH. Obowiązujące przepisy określają zasady przeznaczenia środków uzyskanych z upłynnienia majątku likwidowanej spółki osobowej na zaspokojenie zobowiązań wobec jej wierzycieli oraz wypłatę świadczeń należnych wspólnikom w związku z zakończeniem bytu spółki.
Zgodnie z prawem, majątek spółki jawnej w pierwszej kolejności służy do spłaty zobowiązań spółki. Z majątku spółki pozostawia się także odpowiednie kwoty na pokrycie zobowiązań niewymagalnych lub spornych. Pozostały majątek dzieli się między wspólników stosownie do postanowień umowy spółki. W przypadku braku stosownych postanowień umowy spłaca się wspólnikom udziały. Nadwyżkę dzieli się między wspólników w takim stosunku, w jakim uczestniczą oni w zysku. Rzeczy wniesione przez wspólnika do spółki tylko do używania zwraca się wspólnikowi w naturze.
Jeżeli majątek spółki nie wystarcza na spłatę udziałów i długów, niedobór dzieli się między wspólników stosownie do postanowień umowy, a w ich braku – w stosunku, w jakim wspólnicy uczestniczą w stracie. W przypadku niewypłacalności jednego ze wspólników, przypadającą na niego część niedoboru dzieli się między pozostałych wspólników w takim samym stosunku.
WYKREŚLENIE SPÓŁKI Z KRS
Działalność spółki jawnej kończy się wraz z jej wykreśleniem z rejestru (Krajowy rejestr Sądowy). Rozwiązanie spółki jawnej następuje z chwilą wykreślenia spółki z rejestru (art. 84 § 2KSH) po przeprowadzeniu postępowania likwidacyjnego lub zakończeniu działalności w inny sposób uzgodniony przez wspólników (art. 67 § 1 KSH).
ZAKOŃCZENIE BYTU SPÓŁKI – podsumowanie
Obowiązki wspólników począwszy od podjęcia decyzji o likwidacji spółki jawnej ulegają w pewnym stopniu zmianie, ponieważ można przyjąć, że zmienia się zasadniczo cel i działalność spółki, która jest już teraz nastawiona na zakończenie swojego bytu prawnego.
Do KRS należy zgłosić: otwarcie likwidacji, nazwiska i imiona likwidatorów oraz ich adresy albo adresy do doręczeń elektronicznych, sposób reprezentowania spółki przez likwidatorów i wszelkie w tym zakresie zmiany, nawet gdyby nie nastąpiła żadna zmiana w dotychczasowej reprezentacji spółki. Każdy likwidator ma prawo i obowiązek dokonania zgłoszenia.
Bieżące interesy spółki powinny być zakończone, a likwidatorzy powinni zadbać o uregulowanie wszelkich zobowiązań spółki oraz podział jej majątku likwidowanej spółki. Na koniec należy złożyć wniosek o wykreślenie spółki z KRS, dołączając odpowiednie dokumenty, które potwierdzą fakt zakończenia działalności spółki.
SKUTKI PODATKOWE
Likwidacja spółki jawnej może wiązać się z różnymi skutkami podatkowymi tak dla spółki jak i jej wspólników. Zasadnicze kwestie mogą więc dotyczyć podatku dochodowego PIT oraz podatku od towarów i usług (VAT).
Jeśli masz wątpliwości dotyczące konkretnej sytuacji podatkowej przy likwidacji spółki skontaktuj się ze specjalistą, zwłaszcza jeśli sprawa jest skomplikowana.
OGŁOSZENIE UPADŁOŚCI SPÓŁKI
Może się okazać, że w toku likwidacji ujawni się przesłanka niewypłacalności spółki (zgodnie z art. 10–11 ustawy z dnia z dnia 28 lutego 2003 r.- Prawo upadłościowe, PrUpad). Dłużnik jest niewypłacalny, jeżeli utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych. Domniemywa się, że dłużnik utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych, jeżeli opóźnienie w wykonaniu zobowiązań pieniężnych przekracza 3 miesiące. Dłużnik będący osobą prawną albo jednostką organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, jest niewypłacalny także wtedy, gdy jego zobowiązania pieniężne przekraczają wartość jego majątku, a stan ten utrzymuje się przez okres przekraczający dwadzieścia 4 miesiące.
Jeśli w toku likwidacji wystąpią przesłanki do ogłoszenia upadłości spółki jawnej, wówczas likwidatorzy mają obowiązek złożenia w terminie 30 dni wniosku o ogłoszenie jej upadłości (art. 21 ust. 1 i 2 PrUpad). Niedopełnienie tego obowiązku stanowi podstawę odpowiedzialności likwidatorów za szkodę wyrządzoną wierzycielowi (art. 21 ust. 3 i 3a PrUpad).
Ogłoszenie upadłości spółki jawnej odbywa się w trybie przepisów ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe. W literaturze wskazuje się, że odmiennie niż w pozostałych przypadkach wystąpienia przyczyny rozwiązania spółki, ogłoszenie upadłości spółki jawnej nie stanowi przyczyny otwarcia jej likwidacji ani nie daje podstawy do zakończenia działalności spółki w inny sposób przewidziany w umowie spółki bądź uzgodniony przez wspólników (art. 67 § 1 KSH). Spółka trwa nadal, a jej rozwiązanie – podobnie jak w przypadku otwarcia likwidacji, zostaje odroczone do chwili wykreślenia z rejestru. Spółka zostaje objęta postępowaniem upadłościowym, którego zakończenie stanowi przyczynę wykreślenia spółki z rejestru, na wniosek syndyka (kom. do art. 58 KSH T.IB red. Opalski 2024, wyd. 1/Pabis, Legalis).
Zauważyć wypada, że przepisy prawa upadłościowego różnicują zobowiązania pieniężne i niepieniężne. Niewypłacalność spółki jawnej zachodzi wtedy, gdy spółka utraciła zdolność do wykonywania wymagalnych zobowiązań o charakterze pieniężnym, a także gdy zobowiązania pieniężne spółki, której chociażby jeden wspólnik nie jest osobą fizyczną, przekraczają wartość jej majątku i stan ten utrzymuje się przez okres przekraczający 24 miesiące. Nie ma w tym zakresie znaczenia okoliczność, czy istnieje możliwość zaspokojenia zobowiązań spółki jawnej z majątków jej wspólników (kom. do art. 58 KSH red. Jara 2025, wyd. 29/B. Borowy, Legalis).
W jaki sposób ogłosić upadłość?
Ogłoszenie upadłości spółki może nastąpić:
1) na wniosek wierzyciela osobistego spółki,
2) samej spółki jawnej,
3) każdego z jej wspólników,
4) a także każdej osoby, która ma prawo prowadzenia spraw spółki i do jej reprezentowania samodzielnie lub łącznie z innymi osobami,
5) oraz likwidatora spółki, jeżeli podstawy upadłości zaistnieją po otwarciu likwidacji spółki jawnej.
Zwróćmy uwagę, że spółka oraz osoby uprawnione do prowadzenia spraw spółki i jej reprezentowania mają obowiązek złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości spółki w terminie 30 dni od dnia, w którym wystąpiła podstawa do ogłoszenia upadłości. Osoby te ponoszą odpowiedzialność za niezłożenie wniosku o ogłoszenie upadłości, chyba że nie ponoszą winy. Osoby te mogą uwolnić się od odpowiedzialności, w szczególności jeżeli wykażą, że w terminie na złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości otwarto postępowanie restrukturyzacyjne albo zatwierdzono układ w postępowaniu o zatwierdzenie układu.
W razie, gdy podmioty obowiązane do złożenia wniosku o ogłoszenie odpowiedzialności uchybią temu obowiązkowi, mogą narazić się na odpowiedzialność odszkodowawczą wobec wierzycieli spółki. W przypadku dochodzenia odszkodowania przez wierzyciela niewypłacalnego dłużnika domniemywa się, że szkoda obejmuje wysokość niezaspokojonej wierzytelności tego wierzyciela wobec dłużnika.
Ponadto sąd, który prowadzi postępowanie upadłościowe może pozbawić te osoby, na okres od 1 do 10 lat, prawa prowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek lub w ramach spółki cywilnej oraz pełnienia funkcji zarządcy sukcesyjnego, członka rady nadzorczej, członka komisji rewizyjnej, reprezentanta lub pełnomocnika osoby fizycznej prowadzącą działalność gospodarczą w zakresie tej działalności, spółki handlowej, przedsiębiorstwa państwowego, spółdzielni, fundacji lub stowarzyszenia (art. 373 ust. 1 pkt 1 PrUpad).
r.pr. dr Alicja Olszar-Lucca
