Likwidacja spółki jawnej
Na naszym blogu mogliście przeczytać już o likwidacji spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, piszemy o tym w artykule pt.: Likwidacja spółki z o.o.. Tym razem chcemy przybliżyć Wam proces likwidacji spółki jawnej, który z uwagi na odmienny charakter spółek osobowych jest nieco inny niż proces likwidacji spółek kapitałowych.
Przyczyny rozwiązania spółki jawnej
- przyczyny przewidziane w umowie spółki;
- jednomyślna uchwała wszystkich wspólników;
- ogłoszenie upadłości spółki;
- śmierć wspólnika lub ogłoszenie jego upadłości;
- wypowiedzenie umowy spółki przez wspólnika lub wierzyciela wspólnika;
- prawomocne orzeczenie sądu.
Kodeks spółek handlowych stanowi, że w przypadku zaistnienia jednej z przyczyn wskazanych w art. 58 KSH, należy przeprowadzić likwidację spółki jawnej, chyba że wspólnicy uzgodnili inny sposób zakończenia działalności spółki. Ustawodawca dał zatem wspólnikom możliwość wyboru procedury, która ma doprowadzić do zakończenia działalności spółki, a przeprowadzenie postępowania likwidacyjnego nie jest obligatoryjne. Wyjątkiem jest tutaj ogłoszenie upadłości spółki, które skutkuje wszczęciem i prowadzeniem postępowania upadłościowego a nie likwidacyjnego i nie ma tutaj możliwości wyboru. Z względu na ramy artykułu tym razem skupimy się na procedurze likwidacji.
Dodatkowo należy wskazać, że zaistnienie jednej ze wskazanych powyżej przesłanek nie prowadzi automatycznie do rozwiązania spółki jawnej. Wystąpienie przesłanki rozwiązania spółki stanowi podstawę do przeprowadzenia likwidacji lub zakończenia działalności spółki w inny sposób. W rezultacie, spółka, która w wyniku zaistnienia przesłanki wskazanej w art. 58 KSH, wszczęła postępowanie likwidacyjne, istnieje nadal, ma status przedsiębiorcy i posiada zdolność prawną. Zmienia się natomiast cel działalności takiej spółki- który teraz nastawiony jest na zakończenie jej bytu prawnego. Dopiero po zakończeniu odpowiednich czynności w ramach postępowania likwidacyjnego może dojść do wykreślenia spółki z rejestru przedsiębiorców, co skutkuje rozwiązaniem spółki jawnej. Dzieję się tak, ponieważ spółka jawna ulega rozwiązaniu dopiero z chwilą wykreślenia jej z rejestru przedsiębiorców.
Uchwała o rozwiązaniu spółki jawnej
Jedną z podstaw rozwiązania spółki jawnej jest jednomyślna uchwała wspólników tej spółki. Wspólnicy mogą podjąć taką uchwałę w każdym czasie, nawet w przypadku, gdy umowa spółki została zawarta na czas oznaczony. Z uwagi na to, że rozwiązanie spółki stanowi jednocześnie rozwiązanie umowy spółki, to forma uchwały tak, naprawdę będzie zależała od tego w jakiej formie została zawarta umowa spółki jawnej. Zgodnie z KSH zawarcie umowy spółki jawnej wymaga formy pisemnej. Zgodnie z art. 77 § 2 KC, jeżeli umowa została zawarta w formie pisemnej, dokumentowej albo elektronicznej, jej rozwiązanie za zgodą stron wymaga zachowania formy dokumentowej, chyba że ustawa lub umowa zastrzega inną formę. Jeśli natomiast umowa miała inną formę- np. aktu notarialnego to taka forma będzie musiała zostać zachowana dla uchwały w przedmiocie rozwiązania spółki.
Uchwała o rozwiązaniu spółki, której umowa została zawarta przy wykorzystaniu wzorca umowy (tj. która została założona przez system s24), również może zostać podjęta przy wykorzystaniu wzorca uchwały udostępnionego w systemie teleinformatycznym s24. Podjęcie uchwały wymaga wypełnienia formularza udostępnionego w systemie s24 i opatrzenia go kwalifikowanymi podpisami elektronicznymi, podpisami zaufanymi albo podpisami osobistymi. Uchwała taka jest równoważna z uchwałą w formie pisemnej.
Likwidator spółki
W toku likwidacji spółka jawna jest reprezentowana przez likwidatorów. Likwidatorzy reprezentują jednak spółkę i są uprawnieni do prowadzenia jej spraw, ale tylko przy tak zwanych czynnościach likwidacyjnych (o tym czym są czynności likwidacyjne przeczytacie w dalszej części), natomiast przy pozostałych czynnościach, spółkę w dalszym ciągu reprezentują wspólnicy na dotychczas obowiązujących zasadach. Wspólnicy mają możliwość ograniczenia kompetencji likwidatorów i na przykład wyłączenia niektórych czynności likwidacyjnych spod uprawnień likwidatorów, przy czym ograniczenie to nie ma skutku wobec osób trzecich.
Co do zasady, likwidatorami zostają wszyscy wspólnicy (nie ma tutaj znaczenia to czy wspólnik był uprawniony do prowadzenia spraw spółki i jej reprezentowania). Mogą oni jednak powołać na likwidatorów tylko niektórych spośród siebie, jak również osoby spoza swego grona. Uchwała wspólników w zakresie powołania likwidatorów wymaga jednomyślności, chyba że umowa spółki stanowi inaczej. Na miejsce wspólnika upadłego wchodzi syndyk.
W pewnych przypadkach uprawnienie do wyznaczenia likwidatorów ma także sąd rejestrowy. Może on, z ważnych powodów, na wniosek wspólnika lub innej osoby mającej interes prawny, ustanowić likwidatorami tylko niektórych spośród wspólników, jak również inne osoby.
Co ciekawe, odmiennie niż ma to miejsce w przypadku spółek kapitałowych, likwidatorami mogą być nie tylko osoby fizyczne, ale także osoby prawne i tzw. ułomne osoby prawne, ponieważ wspólnikami spółki jawnej mogą być także osoby prawne.
Likwidator może być odwołany tylko w drodze jednomyślnej uchwały wspólników. Z ważnych powodów sąd rejestrowy może na wniosek wspólnika lub osoby mającej interes prawny odwołać likwidatora. Warto zaznaczyć, że likwidatora ustanowionego przez sąd odwołać może tylko sąd.
W toku likwidacji obowiązują odmienne zasady reprezentowania spółki niż ma to miejsce w toku działalności spółki przed otwarciem likwidacji. W przypadku gdy jest kilku likwidatorów, są oni upoważnieni do reprezentowania spółki łącznie, chyba że wspólnicy lub sąd powołujący likwidatorów postanowili inaczej. Różnica zatem polega na tym, że co do zasady likwidatorów obowiązuje reprezentacja łączna, natomiast wspólników samodzielna. Wspólnicy mogą postanowić w umowie spółki, że likwidatorów obowiązywać będą inne zasady reprezentowania spółki, jednak dotyczy to tylko likwidatorów przez nich powoływanych. W sprawach, w których wymagana jest uchwała likwidatorów, rozstrzyga większość głosów, chyba że wspólnicy lub sąd powołujący likwidatorów postanowili inaczej.
Otwarcie likwidacji powoduje wygaśnięcie prokury, a w okresie likwidacji nie może być ustanowiona nowa prokura.
W stosunkach wewnętrznych likwidatorzy są obowiązani stosować się do uchwał wspólników. Likwidatorzy ustanowieni przez sąd powinni stosować się do jednomyślnych uchwał powziętych przez wspólników oraz przez osoby mające interes prawny, które spowodowały ich ustanowienie. W konsekwencji, mimo że kompetencje w zakresie reprezentacji i prowadzenia spraw spółki w okresie likwidacji należą do likwidatorów, to wspólnicy mają prawo do wpływania na ich działania.
Zgłoszenie otwarcia likwidacji spółki jawnej do KRS
Po otwarciu likwidacji, co następuje w dniem zaistnienia przesłanki do jej likwidacji, do sądu rejestrowego należy zgłosić otwarcie likwidacji (a dokładniej przyczynę likwidacji i datę), nazwiska i imiona likwidatorów (w przypadku osób prawnych i ułomnych osób prawnych ich nazwę) oraz ich adresy albo adresy do doręczeń elektronicznych, a także sposób reprezentowania spółki przez likwidatorów i wszelkie w tym zakresie zmiany, nawet gdyby nie nastąpiła żadna zmiana w dotychczasowej reprezentacji spółki. Zgłoszenia dokonują likwidatorzy. Wpis likwidatorów ustanowionych przez sąd i wykreślenie likwidatorów odwołanych przez sąd następuje z urzędu.
Zgłoszenia dokonuje się przez wypełnienie odpowiedniego formularza elektronicznego dostępnego przez Portal Rejestrów Sądowych. Wniosek podlega opłacie w łącznej wysokości 350,00 zł.
Od dnia otwarcia likwidacji, spółka działa pod dotychczasową firmą z dodaniem oznaczenia „w likwidacji”.
Czynności likwidacyjne w toku likwidacji spółki jawnej
Po zaistnieniu przyczyny i otwarciu likwidacji, likwidatorzy powinni przystąpić do realizacji tzw. czynności likwidacyjnych. W efekcie, likwidatorzy powinni zakończyć bieżące interesy spółki, ściągnąć wierzytelności, wypełnić zobowiązania i upłynnić majątek spółki. Nowe interesy mogą być podejmowane tylko w przypadku, gdy jest to niezbędne do ukończenia spraw w toku.
Zakończenie bieżących interesów spółki sprowadza się do ich sukcesywnego wygaszania, w tym w szczególności przez rozwiązywanie zawartych przez spółkę umów. Wygaszanie interesów powinno następować z uwzględnieniem celu, jakim jest minimalizacji strat po stronie spółki.
Ściąganie wierzytelności obejmuje zarówno wierzytelności pieniężne, jak i niepieniężne. W tym zakresie spółka nie tylko powinna zwrócić się do wierzycieli o zaspokojenie jej roszczeń, ale także jeśli zajdzie taka potrzeba powinna wystąpić na drogę postępowania sądowego, a w dalszym etapie także egzekucyjnego w celu zaspokojenia wierzytelności.
Wypełnienie zobowiązań dotyczy zarówno zobowiązań prywatnoprawnych, jak też publicznoprawnych, w szczególności podatków, składek ZUS oraz innych opłat. W pierwszej kolejności spłacone powinny zostać zobowiązania wymagalne i niesporne. Natomiast spłata zobowiązań niewymagalnych i spornych powinna zostać przez spółkę zabezpieczona przez odłożenie odpowiednich kwot.
Warto dodać, że likwidatorzy nie mają obowiązku spieniężania całego majątku, jeżeli umowa spółki umożliwia podział w naturze. W taki przypadku, można spieniężyć, tyle ile jest potrzebne w celu zaspokojenia zobowiązań spółki.
Oprócz wskazanych powyżej czynności likwidacyjnych likwidatorzy zobowiązani są także do podjęcia innych czynności w toku likwidacji, do których należy zaliczyć: sporządzenie bilansu na dzień otwarcia i zamknięcia likwidacji oraz sprawozdania finansowego na zakończenie każdego roku obrotowego, podział między wspólników pozostałego po likwidacji majątku, zwrot wspólnikom rzeczy oddanych tylko do używania, czy jeśli taka sytuacja będzie miała miejsce, obciążenie wspólników niedoborami, zgłoszenie zakończenia likwidacji i złożenie wniosku o wykreślenie spółki z rejestru oraz oddanie ksiąg i dokumentów na przechowanie wspólnikowi lub osobie trzeciej na okres nie krótszy niż 5 lat.
Bilans i sprawozdania w toku postępowania likwidacyjnego
W toku likwidacji na spółce w dalszym ciągu spoczywa obowiązek w zakresie sporządzania rocznego sprawozdania finansowego. Zatem jeśli w trakcie postępowania likwidacyjnego zakończy się rok obrotowy spółki, to koniecznym będzie przygotowanie, zatwierdzenie i złożenie sprawozdania finansowego do repozytorium dokumentów finansowych.
Dodatkowo likwidatorzy zobowiązani są sporządzić bilans na dzień rozpoczęcia i zakończenia likwidacji. W przeciwieństwie do przepisów o likwidacji spółek kapitałowych przepisy KSH nie określają dnia otwarcia likwidacji. Przyjmuje się, że otwarcie likwidacji następuje z dniem zaistnienia przyczyny rozwiązania spółki. Wyjątek dotyczy wypowiedzenia umowy przez wspólnika i wypowiedzenia umowy przez wierzyciela wspólnika, gdzie otwarcie likwidacji następuje po upływie terminu wypowiedzenia.
Warto także wskazać, że dzień zakończenia likwidacji dla celów rachunkowych (tj. dzień, na który należy sporządzić bilans na zakończenie likwidacji) nie pokrywa się z dniem rozwiązania spółki, ponieważ dniem zakończenia likwidacji dla celów rachunkowych jest dzień poprzedzający podział majątku spółki, a rozwiązanie spółki i tym samym zamknięcie likwidacji w sensie prawnym następuje z dniem wykreśleniem spółki z rejestru.
Spłata zobowiązań i podział majątku spółki
Jak już wskazano wcześniej, w trakcie likwidacji należy spłacić zobowiązania spółki, czego dokonuje się z jej majątku. Z majątku spółki pozostawia się także odpowiednie kwoty na pokrycie zobowiązań niewymagalnych lub spornych.
Jeśli po dokonaniu powyższych czynności pozostanie majątek, to dzieli się go między wspólników stosownie do postanowień umowy spółki, a w przypadku braku stosownych postanowień umowy spłaca się wspólnikom udziały. Nadwyżkę dzieli się między wspólników w takim stosunku, w jakim uczestniczą oni w zysku. Rzeczy wniesione przez wspólnika do spółki tylko do używania zwraca się wspólnikowi w naturze.
Jeżeli majątek spółki nie wystarcza na spłatę udziałów i długów, niedobór dzieli się między wspólników stosownie do postanowień umowy, a w ich braku – w stosunku, w jakim wspólnicy uczestniczą w stracie. W przypadku niewypłacalności jednego ze wspólników, przypadającą na niego część niedoboru dzieli się między pozostałych wspólników w takim samym stosunku. Celem takiej regulacji przepisu jest zabezpieczenie spłaty długów i spłaty udziałów wspólników w sytuacji, gdy majątek spółki nie wystarczy na dokonanie tych spłat.
Wykreślenie spółki z KRS
Po przeprowadzeniu opisanych powyżej czynności likwidacyjnych likwidatorzy powinni zgłosić zakończenie likwidacji do KRS i złożyć wniosek o wykreślenie spółki z rejestru przedsiębiorców. Wniosek o wpis do rejestru należy zgłosić przez Portal Rejestrów Sądowych. Od wniosku należy uiścić opłatę w wysokości 400,00 zł.
Jak zostało zaznaczone wcześniej, rozwiązanie spółki następuje z chwilą wykreślenia jej z rejestru.
Przechowywanie dokumentów i ksiąg spółki
Po zakończeniu działalności spółki jawnej księgi i dokumenty rozwiązanej spółki należy jeszcze oddać na przechowanie wspólnikowi lub osobie trzeciej na okres nie krótszy niż pięć lat. W przypadku braku zgody wspólnika lub osoby trzeciej, przechowawcę wyznacza sąd rejestrowy.
Przez księgi i dokumenty należy rozumieć m.in.: księgi rachunkowe, deklaracje podatkowe, dowody księgowe, dokumenty inwentaryzacyjne i sprawozdania finansowe, księgi podatkowe, dowody księgowe i inne dokumenty podatkowe, dokumentację pracowniczą, a także dokumentacją z okresu działalności spółki.
Istotne jest to, że jeśli w trakcie prowadzonej działalności spółka zatrudniała pracowników, to jest zobowiązana przekazać dokumenty osobowe i płacowe pracowników do przechowania jednemu z uprawnionych do tego podmiotów. Zasady przechowywania dokumentacji kadrowej w przypadku likwidacji pracodawcy określa ustawa z dnia 14 lipca 1983 r. o narodowym zasobie archiwalnym i archiwach (Dz. U. 1983 Nr 38 poz. 173 z pozn. Zm., daje zwana ZasArchU). Zgodnie z art. 51u ust. 1 ZasArchU w przypadku postawienia pracodawcy w stan likwidacji likwidator wskazuje podmiot prowadzący działalność w dziedzinie przechowywania dokumentacji, któremu zostanie ona przekazana do dalszego przechowywania, zapewniając na ten cel środki finansowe na czas, jaki pozostał do końca okresu przechowywania dokumentacji ustalonego na podstawie odrębnych przepisów.
Wspólnicy i osoby mające interes prawny mają prawo przeglądać księgi i dokumenty przekazane na przechowanie.
Temat likwidacji spółki jawnej jest obszerny i ramy niniejszego artykułu nie pozwalają na poruszenie wszystkich zagadnień. Jeśli masz dodatkowe pytania lub interesuje Cię likwidacja spółki jawnej to skontaktuj się z nami!
Autor: r. pr. Patrycja Jurczok-Garus
