Jak założyć spółkę jawną?
Co musisz wiedzieć o spółce jawnej?
SJ obok spółki partnerskiej, komandytowej i komandytowo-akcyjnej stanowi spółkę osobową. W przeciwieństwie do spółek kapitałowych (tj. spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, spółka akcyjna oraz prosta spółka akcyjna), spółka osobowa nie posiada osobowości prawnej. Stanowi ona tzw. jednostkę organizacyjną, o której mowa art. 33 (1) par. 1 KC (tzw. ułomne osoby prawne). Zostały one wyposażone w podmiotowość prawną, co oznacza zdolność do bycia podmiotem praw i obowiązków, a tym samym w zdolność do ich zaciągania. To z kolei sprawia, że stanowią podmioty odrębne od ich wspólników i samodzielnie są uczestnikami obrotu. Powyższe znajduje potwierdzenie w art. 8 KSH, w myśl którego spółka osobowa może we własnym imieniu nabywać prawa, w tym własność nieruchomości i inne prawa rzeczowe, zaciągać zobowiązania, pozywać i być pozywana. Dodatkowo zgodnie z treścią § 2 powołanego przepisu, spółka ta prowadzi przedsiębiorstwo pod własną firmą.
Zasadniczymi cechami spółek osobowych są:
1) powstanie na podstawie umowy,
2) cel spółki,
3) podmiotowość prawna,
4) działanie pod firmą,
5) osobiste zaangażowanie wspólników w działalność spółki,
6) odpowiedzialność za zobowiązania spółki,
7) specyficzne przyczyny rozwiązania (zob. więcej: A. Szajkowski, w: SPP, t. 16, 2008, s. 45; S. Sołtysiński, w: Sołtysiński i in., Komentarz KSH, t. 1, 2006, s. 160).
Analiza przepisów KSH wskazuje, że cel spółki jawnej musi być wspólny dla wszystkich wspólników (zob. art. 3 KSH). SJ może być utworzona jedynie w celu prowadzenia przedsiębiorstwa (zob. art. 22 par. 1 KSH).
W spółce jawnej, każdy wspólnik odpowiada za jej zobowiązania bez ograniczenia całym swoim majątkiem solidarnie z pozostałymi wspólnikami oraz ze spółką.
SJ powstaje z chwilą wpisu do rejestru przedsiębiorców, który prowadzony jest przez właściwy sąd rejestrowy. Pamiętajmy, że osoby, które działały w imieniu spółki po jej zawiązaniu, a przed jej wpisaniem do rejestru, za zobowiązania wynikające z tego działania odpowiadają solidarnie.
Warto zwrócić uwagę, że sp. j. może powstać w sposób pierwotny bądź następczy. Z pierwszym mamy do czynienia przy zawarciu umowy spółki jawnej i jej rejestracji w rejestrze przedsiębiorców. Drugi ze sposobów odnosi się do przekształcenia spółki cywilnej w sp. j. (zob. komentarz do art. 25 KSH, red. Jara 2020, wyd. 3/Borowy, Legalis).
Umowa SJ – co powinna zawierać?
Umowa SJ powinna być zawarta na piśmie pod rygorem nieważności.
Istnieje także możliwość rejestracji spółki jawnej online (S24). Zgodnie z przepisami KSH umowa spółki jawnej może być zawarta także przy wykorzystaniu wzorca umowy. Zawarcie umowy spółki jawnej przy wykorzystaniu wzorca umowy wymaga wypełnienia formularza umowy udostępnionego w systemie teleinformatycznym i opatrzenia umowy kwalifikowanym podpisem elektronicznym, podpisem zaufanym albo podpisem osobistym. Umowa spółki jawnej, podpisana w sposób elektroniczny, jest zawarta po wprowadzeniu do systemu teleinformatycznego wszystkich danych koniecznych do jej zawarcia i z chwilą opatrzenia ich podpisami elektronicznymi wspólników.
Bez względu na to czy zawieramy umowę spółki jawnej w sposób tradycyjny czy online, umowa powinna zawierać następujące elementy (zob. art. 25 KSH):
Firma spółki jawnej (a więc jej nazwa) powinna być określona mając na względzie przede wszystkim zasady przewidziane w art. 8 KSH oraz art. 24 KSH. Firma spółki jawnej powinna zawierać nazwiska lub firmy (nazwy) wszystkich wspólników albo nazwisko albo firmę (nazwę) jednego albo kilku wspólników oraz dodatkowe oznaczenie „spółka jawna”. Dopuszczalne jest również używanie w obrocie skrótu ,,sp. j.”. Firma spółki jawnej składa się z tzw. korpusu (rdzenia) i dodatków (dodatku obligatoryjnego oraz dodatków fakultatywnych) (zob. więcej: komentarz do art. 25 KSH red. Jara 2020, wyd. 3/Borowy, Legalis).
Jako przykład firmy SJ można podać np.:
Podczas konstruowania nazwy SJ pamiętajmy, że nie ma obowiązku umieszczania imion wspólników czy nazwisk wszystkich wspólników spółki jawnej. Jednocześnie, pamiętajmy, że w razie ujawnienia w firmie SJ innej osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej, należy zamieścić jej pełną firmę (zob. komentarz do art. 24 KSH, red. Jara 2020, wyd. 3/Borowy, Legalis).
Siedziba SJ to jej miejscowość (np. konkretne miasto) a nie dokładny adres rozumiany jako ulica z numerem lokalu. Innymi słowy siedzibą SJ może być dowolna miejscowość, byleby tylko znajdowała się na terytorium RP.
Określenie wkładów w umowie SJ stanowi konieczny warunek powstania oraz jej dalszego istnienia. Wkład do SJ może być pieniężny bądź niepieniężny. Zaznaczyć należy, że wkład wspólnika może polegać na przeniesieniu lub obciążeniu własności rzeczy lub innych praw, a także na dokonaniu innych świadczeń na rzecz spółki (art. 48 § 2 KSH). W konsekwencji, wkładem do SJ może być m.in.: świadczenie usług lub pracy. Nie zapominajmy, że w umowie SJ należy również określić wartość poszczególnych wkładów.
Przedmiot działalności SJ powinien być określony zgodnie z uwzględnieniem Polskiej Klasyfikacji Działalności (tzw. PKD) – zob. tutaj: https://www.biznes.gov.pl/pl/tabela-pkd.
Umowa SJ może zostać zawarta na czas oznaczony bądź nieoznaczony. W razie zawarcia umowy SJ na czas oznaczony, jej umowa powinna czas trwania spółki określać.
Prócz umieszczenia w/w elementów umowy spółki (które są elementami obligatoryjnymi), wspólnicy SJ mogą dodatkowo umieścić także inne elementy niż te, określone w art. 25 KSH.
Prowadzenie spraw
Jako prowadzenie spraw spółki rozumie się czynności związane z jej zarządzaniem. Prowadzenie spraw dotyczy tzw. sfery wewnętrznej (zob. więcej: tak S. Włodyka, w: SPH, t. 2A, 2007, s. 6). Będzie ono zatem obejmować akty zarządzania i kierowania, które są niezbędne dla jej działania, w tym obejmuje również dokonywanie nie tylko czynności faktycznych, ale i prawnych.
Kodeks spółek handlowych wskazuje, że to wspólnikom ustawodawca powierza prawo, a także ustanawia obowiązek prowadzenia spraw spółki. W konsekwencji, każdy wspólnik ma prawo i obowiązek prowadzenia spraw spółki. Dodatkowo każdy ze wspólników może bez uprzedniej uchwały wspólników prowadzić sprawy nieprzekraczające zakresu zwykłych czynności SJ, jeśli jednak przed załatwieniem określonej, choćby jeden z pozostałych wspólników sprzeciwi się jej przeprowadzeniu, wymagana jest uprzednia uchwała wspólników.
Warto również zauważyć, że przepisy KSH dopuszczają, aby prowadzenie spraw SJ zostało powierzone jednemu lub kilku wspólnikom bądź na mocy umowy spółki, bądź na podstawie późniejszej uchwały wspólników. Pozostali wspólnicy są w takim przypadku wyłączeni od prowadzenia spraw spółki. W takiej sytuacji – jeżeli prowadzenie spraw SJ powierzono kilku wspólnikom – do prowadzenia przez nich spraw SJ stosuje się przepisy KSH dotyczące prowadzenia spraw przez wszystkich wspólników, o których była mowa wyżej. Uchwałę wszystkich wspólników zastępuje wówczas uchwała tych wspólników, którym powierzono prowadzenie spraw SJ.
Podejmowanie uchwał
Kodeks spółek handlowych milczy na temat trybu podejmowania uchwał przez wspólników SJ, dlatego wspólnicy mogą określić zasady podejmowania uchwał w treści umowy spółki. W razie, gdyby umowa SJ milczała w zakresie wspomnianego trybu podejmowania uchwał, posiłkować należy się art. 42 KSH, zgodnie z którym jeżeli w sprawach nieprzekraczających zwykłych czynności spółki wymagana jest uchwała wspólników, konieczna jest jednomyślność wszystkich wspólników mających prawo prowadzenia spraw spółki. Zasadniczo wspólnik uczestniczy w podejmowaniu uchwał osobiście. Co do zasady nie ma przeszkód, aby dokonał tego przez przedstawiciela ustawowego, a także przez pełnomocnika – jeśli oczywiście umowa SJ nie stanowi inaczej (zob. m.in. komentarz do art. 39 KSH red. Jara 2020, wyd. 3/Borowy, Legalis).
Reprezentacja
W przeciwieństwie do prowadzenia spraw, reprezentacja dotyczy stosunków zewnętrznych SJ. Na mocy przepisów KSH prawo reprezentacji SJ przysługuje co do zasady wspólnikowi (art. 29 KSH). Zgodnie z powołanym przepisem, każdy wspólnik ma prawo reprezentować spółkę, zaś prawo wspólnika do reprezentowania SJ dotyczy wszystkich czynności sądowych i pozasądowych spółki. Co równie istotne, prawa reprezentowania SJ nie można ograniczyć ze skutkiem wobec osób trzecich. Umowa SJ może przewidywać, że wspólnik jest pozbawiony prawa reprezentowania SJ albo że jest uprawniony do jej reprezentowania tylko łącznie z innym wspólnikiem lub prokurentem. Niemniej pozbawienie wspólnika prawa reprezentowania SJ może nastąpić wyłącznie z ważnych powodów na mocy prawomocnego orzeczenia sądu.
Rejestracja w KRS
Każdy wspólnik ma prawo i obowiązek zgłoszenia SJ do rejestru przedsiębiorców. Innymi słowy, nie jest konieczne, aby wniosek był składany przez wszystkich wspólników łącznie. Nie można zapomnieć, że m. in. do wniosku o wpis spółki należy z zasady dołączyć zgody osób uprawnionych do reprezentowania spółki oraz uiścić opłaty sądowe związane ze wpisem – co siłą rzeczy angażuje wszystkich wspólników w proces rejestracji. Wniosek o wpis SJ do rejestru może być również złożony przez pełnomocnika procesowego.
Wspólnicy mają zasadniczo 7 dni na złożenie do sądu rejestrowego wniosku o rejestrację. Termin ten jest liczony od dnia zdarzenia uzasadniającego dokonanie wpisu (a więc albo od zawarcia umowy SJ albo od dokonania zmiany danych SJ).
Wniosek o wpis spółki jawnej do KRS i jej rejestracja może odbyć się na dwa sposoby:
1) rejestracja online w trybie tzw. S24:
- rejestracji dokonuje się na stronie internetowej Ministerstwa Sprawiedliwości dostępnej pod linkiem: https://ekrs.ms.gov.pl/s24/;
- PAMIETAJ! że dokonując rejestracji SJ w trybie S24 korzystasz ze wzorca umowy, a więc masz ograniczoną możliwość „decydowania” o treści umowy SJ;
2) rejestracja tradycyjna – która jeszcze parę miesięcy temu odbywała się „papierowo”, obecnie wnioski do KRS dotyczące założenia spółki składane są elektronicznie za pośrednictwem Portalu Rejestrów Sądowych (PRS) (dostępny tutaj: https://prs.ms.gov.pl/).
PAMIĘTAJ! Oba wyżej wymienione sposoby rejestracji SJ to dwa różne i niezależne od siebie tryby.
Podatek CIT
Począwszy od 2021 roku mamy do czynienia z licznymi zmianami w zakresie prawa podatkowego. W pierwszej kolejności pamiętajmy, że od 1 stycznia 2021 roku, wprowadzone zmiany zakładają, że w niektórych sytuacjach SJ stają się podatnikami podatku CIT. Do tej pory SJ były zawsze objęte jedynie podatkiem PIT. Zgodnie z obowiązującymi przepisami, podatkiem CIT objęte są przede wszystkim: spółki z o.o., spółki akcyjne oraz spółki komandytowo-akcyjne, a także spółki komandytowe.
Jednak na mocy art. 1 ust. 3 pkt 1a-c) ustawy CIT, przepisy tej ustawy znajdą zastosowanie do SJ spółek jawnych mających siedzibę lub zarząd na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli wspólnikami spółki jawnej nie są wyłącznie osoby fizyczne oraz SJ nie złoży:
1) przed rozpoczęciem roku obrotowego informacji, według ustalonego wzoru, o podatnikach podatku dochodowego od osób prawnych oraz o podatnikach podatku dochodowego od osób fizycznych, posiadających, bezpośrednio lub za pośrednictwem podmiotów niebędących podatnikami podatku dochodowego, prawa do udziału w zysku tej spółki, o którym mowa odpowiednio w art. 5 ust. 1 albo o którym mowa w art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. z 2021 r. poz. 1128, 1163, 1243, 1551 i 1574), lub
2) aktualizacji informacji, o której mowa w punkcie powyżej, w terminie 14 dni, licząc od dnia zaistnienia zmian w składzie podatników, lub
3) informacji, o której mowa w punkcie 1 powyżej, w terminie 14 dni, licząc od dnia zarejestrowania spółki jawnej – w przypadku nowo utworzonej spółki jawnej oraz spółki jawnej powstałej z przekształcenia innej spółki
– do naczelnika urzędu skarbowego właściwego ze względu na siedzibę spółki jawnej oraz naczelnika urzędu skarbowego właściwego dla każdego podatnika osiągającego dochody z takiej spółki.
Zgłoszenia, o którym mowa powyżej dokonuje się do urzędu skarbowego na odpowiednich formularzach – tj. na formularzu CIT-15J wraz z załącznikiem CIT/JW.
Jak widać założenie spółki jawnej nie wymaga podpisywania skomplikowanych aktów notarialnych i jest wygodną forma prowadzenia działalności gospodarczej.
Masz pytania? Zapraszamy do kontaktu z nasza kancelarią.
red. Alicja Olszar
