Spółka w organizacji

Prowadząc kancelarię specjalizującą się w prawie spółek możemy podzielić klientów zainteresowanych założeniem spółki na trzy kategorie:

• tych, którzy nie wiedzą, że mogą prowadzić działalność jeszcze przed wpisem spółki do KRS,
• tych, którzy prowadzą działalność spółki zaraz po podpisaniu umowy tak, jakby spółka była już wpisana do rejestru przedsiębiorców,
• tych, którzy wiedzą jaki jest charakter spółki w organizacji.

Jak możecie się domyślić klientów z 3-ciej kategorii jest najmniej. Wychodząc zatem naprzeciw przedsiębiorcom w niniejszym artykule postaramy się wytłumaczyć czym jest spółka kapitałowa w organizacji.

Czym jest spółka w organizacji?

Zgodnie z przepisami ogólnymi KSH, spółki w organizacji, mogą we własnym imieniu nabywać prawa, w tym własność nieruchomości i inne prawa rzeczowe, zaciągać zobowiązania, pozywać i być pozywane. Do spółki takiej w sprawach nieuregulowanych w przepisach, stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące danego typu spółki po jej wpisie do rejestru przedsiębiorców (zob. art. 11). Wyposażenie sp. w organizacji w wyżej wskazane atrybuty pozwala zakwalifikować ją jako jednostkę organizacyjną niebędącą osobą pr., której ustawa przyznaje zdolność pr. Możliwość występowania takich właśnie jednostek w obrocie potwierdza wprost treść art. 33¹ § 1 KC, którego brzmienia w pełni uzasadnia tezę o ich samodzielności i odrębnym od osób fiz. oraz osób pr. statusie. Tym samym sp. w organizacji zalicza się do tzw. trzeciej grupy podmiotów stosunków cywilnoprawnych (w której można wyróżnić m.in. sp. osobowe[1].

Na pierwszy rzut oka, można powiedzieć, że podmiot ten nie różni się od właściwej spółki. Na tym etapie jednostka ta funkcjonuje podobnie jak sp. właściwa po wpisie do Kr. Rej. Sądowego. Niemniej, należy mieć na uwadze, że pomimo przyznania sp. w organizacji autonomii podmiotowej, to twór ten jest z założenia rozwiązaniem przejściowym. Nie zapominajmy, że przecież głównym celem wspólnikówspółki (akcjonariuszy) jest powołanie i rejestracja właściwej spółki bez dodatku „w organizacji”.

Spółką w organizacji (dalej SwO) może być jedynie sp. kapitałowa. W związku z czym mówimy o następujących podmiotach:

1. Sp. z ograniczoną odpowiedzialnością,
2. SA,
3. Prostej Spółce Akcyjnej (PSA).

PAMIĘTAJ! Na etapie SwO, jej firma (nazwa) powinna zawierać dodatkowe oznaczenie „w organizacji”, a więc np.: „ABC Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w organizacji” bądź „ABC Spółka akcyjna w organizacji”.

Jako pewną ciekawostkę warto zaznaczyć, że w przypadku przekształcenia spółki w sp. kapitałową, nie mamy w takiej sytuacji do czynienia z formą organizacyjną sp. „w organizacji” w odniesieniu do Spółki Przekształconej. Ta ostatnia powstaje z momentem wpisu przekształcenia do Kraj. Rej. Sąd. (art. 552 k.s.h.). Co ciekawe, o SwO trudno również mówić w odniesieniu do podmiotu, który powstaje przy wykorzystaniu wzorca umowy (tzw. S24).

Kiedy powstaje spółka w organizacji?

O takim „stadium” spółki możemy mówić w następujących sytuacjach:

a) w przypadku sp. z o.o. – z chwilą zawarcia umowy spółki;

b) w przypadku SA – z chwilą jej zawiązania, przy czym ma to miejsce w momencie objęcia wszystkich akcji;

c) w przypadku PSA – z chwilą zawarcia umowy, a więc podobnie jak w przypadku sp. z .o.o.

Zasadniczo SwO funkcjonuje do momentu jej wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego. Każdorazowo to organ uprawniony do reprezentacji zobowiązany jest do zgłoszenia zawiązania spółki do sądu rejestrowego właściwego ze względu na siedzibę spółki celem jej wpisania do KRS w terminie nie dłuższym niż 6 miesięcy od dnia podpisania umowy (statutu). Pamiętajmy zatem, że zgłoszenie do sądu przerywa zawity, 6-miesięczny termin, liczony od dnia zawarcia umowy (statutu). Jeśli w tym okresie spółka nie zostanie zgłoszona do Kraj. Rej. Sąd., wówczas należy dokonać jej likwidacji.

PAMIĘTAJ! W przypadku spółki, której umowa została zawarta przy wykorzystaniu wzorca umowy, termin na jej zgłoszenie do sądu wynosi 7 dni.

Funkcjonowanie spółki przed jej wpisem do rejestru

Jak zostało to już zasygnalizowane, SwO działa w obrocie gospodarczym zasadniczo tak samo jak sp. właściwa po wpisie do Kraj. Rej. Sąd. W efekcie SwO może zawierać umowy, wynająć lokal użytkowy, świadczyć usługi, pozywać i być pozywana. Dodać również wypada, że SwO może uzyskać numer REGON oraz Numer Identyfikacji Podatkowej (a po rejestracji wystarczy jedynie złożyć we właściwym urzędzie zgłoszenie aktualizacyjne). W przypadku uprzedniego uzyskania REGON oraz NIP na sp. w organizacji, pamiętajmy, że przy okazji rejestracji spółki, nie zgłaszamy w KRS ponownej „chęci uzyskania tych numerów tylko podajemy, te jakie uprzednio zostały nadane. Skoro podmiot taki ma swój NIP, to może również wystawiać (otrzymywać) faktury. Prócz przytoczonych wyżej przepisów, możliwość podjęcia działalności przez spółkę przed wpisem do Kraj. Rej. Sąd., potwierdza również brzmienie art. 17 ust. 3 ustawy z 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców (tj. z dnia 8 grudnia 2020 r. Dz.U. z 2021 r. poz. 162).

W sprawach nieuregulowanych w ustawie funkcjonowanie SwO poddane jest stosowanym odpowiednio przepisom dotyczącym danego typu spółki po jej wpisie do rejestru[2]. Owo „odpowiednie stosowanie” oznacza, że część przepisów znajdzie zastosowanie wprost, część z modyfikacjami, a inne w ogóle nie znajdą swojego zastosowania. W pierwszym rzędzie do SwO należy stosować przepisy wprost się do niej odwołujące i regulujące jej byt (główne chodzi o art. 11–13, które bezpośrednio odnoszą się do funkcjonowania sp. w organizacji; a także art. 161, 162 i 170, które dotyczą spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w organizacji oraz np. art. 323 i 326, które odnoszą się do SA w organizacji[3]. W przypadku PSA przez odesłanie do przepisów o spółce z o.o. uregulowane zostały procedura zgłoszenia PSA i postępowanie w przedmiocie wpisu (art. 164 § 3, art. 165, 169 i 170), a także tzw. postępowanie sanacyjne (art. 172). W kwestiach nieuregulowanych bezpośrednio w przepisach o PSA albo przez odesłanie z art. 300¹³ § 1, zastosowanie znajdą przepisy ustawy z dnia z dnia 20 sierpnia 1997 r. (Dz.U. Nr 121, poz. 769 z późn. zm.) o Krajowym Rejestrze Sądowym[4].

Reprezentacja spółki

W odniesieniu do każdej ze spółek w organizacji, kodeks spółek handlowych reguluje w sposób szczególny zasady ich reprezentacji.

Sp. z o.o. w organizacji jest reprezentuje zarząd spółki albo pełnomocnik powołany jednomyślną uchwałą wspólników. Zauważyć należy, że bezwzględnie powołanie pierwszego zarządu w spółce z o.o. musi nastąpić przed jej wpisem do KRS (art. 163 pkt 3). Samo zaś powołanie tego organu następuje na zasadach analogicznych jak w przypadku powołania tego organu w spółce już wpisanej. Zasadą jest, że powołanie następuje uchw. wspólników, jednak umowa z o.o. może oczywiście przewidywać inny sposób ich ustanawiania (art. 201 § 4 in fine). Przepisy kodeksowe nie wskazują sposobu wykonywania reprezentacji przez zarząd, jednak na podstawie art. 11 § 2 odwołać należy się do ogólnych przepisów dotyczących sposobu jej wykonywania przez ten organ (art. 205 § 1)[5] – a więc zgodnie z regułami ustalonymi w umowie spółki, tj. jednoosobowo albo łącznie (a w braku takich postanowień, zgodnie z regułą kodeksową o której mówi art. 205 § 1).

Za sp. z o.o. w organizacji może działać POA powołany jednomyślną uchw. wspólników. Przepisy kodeksu spółek handlowych nie zawierają żadnych szczegółowych regulacji co do formy takiej uchwały, dlatego zastosowanie znajdą przepisy dotyczące podejmowania uchwał po wpisie spółki do rejestru przedsiębiorców. Zgodnie z art. 227 § 1 uchw. wspólników podejmowane są na zgromadzeniu wspólników, i tak też powinna być podjęta uchw. o powołaniu wspomnianego wyżej POA. W doktrynie zauważa się, że  przepis mówi o „pełnomocniku” (używając liczby pojedynczej), jednak przyjmuje się, że wspólnicy sp. z o.o. w organizacji mogą powołać więcej niż jednego POA[6]. W jednoosobowej sp. z o.o. w organizacji jedyny wspólnik nie ma prawa reprezentowania spółki. Nie dotyczy to zgłoszenia spółki do KRS.

W przypadku SA – do chwili powołania organu uprawnionego do rerezentacji za SwO działają wszyscy założyciele – łącznie albo przez POA ustanowionego jednomyślną uchwałą założycieli. Odpowiedzialność osób, o których mowa w zdaniu poprzednim ustaje wobec spółki z chwilą zatwierdzenia ich czynności przez walne zgromadzenie. Podobnie jak ma to miejsce przy spółce z o.o. – zarząd SA w organizacji działa za nią zgodnie z zasadami przewidzianymi dla organu „docelowej” spółki, a które wynikają z postanowienia statutu bądź w razie braku regulacji w statucie – z kodeksu, który dla ciała wieloosobowego zastrzega konieczność współdziałania dwóch członków łącznie lub członka zarządu wraz z prokurentem (por. art. 11 § 2 w zw. z art. 373 § 1).

W odniesieniu do PSA w organizacji jest właściwie podobnie – za PSA zarząd, a do chwili jego ustanowienia – przez POA powołanego jednomyślną uchwałą akcjonariuszy. W przypadku PSA zwróćmy uwagę, że treść art. 300¹¹ § 2 ma odmienne brzmienie niż odnoszący się do spółki z o.o. art. 161 § 2, ponieważ PSA w organizacji jest reprezentowana przez zarząd, a do chwili jego ustanowienia – przez pełnomocnika powołanego jednomyślną uchwałą akcjonariuszy (por. art. 323 § 2). W przypadku natomiast PSA, której umowa przewiduje funkcjonowanie rady dyrektorów, PSA jest reprezentowana przez ten organ (art. 4 § 21). Tym samym tylko do czasu powołania tego organu – a więc do czasu powołania wymaganej przez umowę spółki liczby członków organu albo dyrektorów – PSA jest reprezentowana przez pełnomocnika powołanego jednomyślną uchwałą akcjonariuszy[7].

PAMIĘTAJ! Bez względu na powyższe – wniosek o wpis spółki kapitałowej do KRS podpisuje zawsze CAŁY ZARZĄD.

Likwidacja spółki

Jeżeli zawiązanie sp. z o.o. nie zostało zgłoszone do sądu w przewidzianym do tego terminie, terminie albo jeżeli postanowienie sądu odmawiające zarejestrowania stało się prawomocne, umowa spółki z ograniczoną odpowiedzialnością ulega rozwiązaniu (art. 169).

Jeżeli zaistniały okoliczności wyżej wskazane, a SwO nie jest w stanie dokonać niezwłocznie zwrotu wszystkich wniesionych wkładów lub pokryć w pełni wierzytelności osób trzecich, należy dokonać jej likwidacji. Jeżeli SwO nie ma organu uprawnionego do reprezentacji spółki, zgromadzenie wspólników albo sąd rejestrowy ustanawia likwidatora albo likwidatorów. Do likwidacji SwO stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące likwidacji spółki „właściwej”. Likwidatorzy obowiązani są ogłosić jednokrotnie o otwarciu likwidacji, wzywając wierzycieli do zgłoszenia ich wierzytelności w terminie miesiąca od dnia ogłoszenia. Sp. z o.o. w organizacji ulega rozwiązaniu z dniem zatwierdzenia przez zgromadzenie wspólników sprawozdania likwidacyjnego. Sprawy rejestrowe związane z likwidacją SwO należą do sądu rejestrowego właściwego ze względu na siedzibę spółki.

Podobna regulacja odnosi się do SA – kodeks jasno stanowi, że brak zgłoszenia spółki do rejestru bądź jeżeli postanowienie sądu odmawiające zarejestrowania stało się prawomocne, zarząd powinien niezwłocznie zawiadomić o tym przez ogłoszenie (zazwyczaj w MSiG) osoby mające interes prawny oraz zarządzić zwrot wpłaconych sum i wkładów niepieniężnych (art. 325). Wobec niedojścia SA do skutku konieczne jest dokonanie wszelkich czynności mających na celu rozliczenie dokonanych czynności rozporządzających lub zobowiązujących, a w celu dokonania stosownych rozliczeń, organ uprawniony do reorezentacji spółki w pierwszym rzędzie powinien zawiadomić wszystkie osoby mające interes prawny, o niezarejestrowaniu tejże spółki. W przypadku, gdy SwO nie jest w stanie dokonać niezwłocznie zwrotu wszystkich wniesionych wkładów lub pokryć w pełni wierzytelności, zarząd (zaś w jego braku likwidator bądź likwidatorzy powołani przez walne zgromadzenie lub sąd rejestrowy) dokona likwidacji spółki (art. 326 § 1; szerzej zob. komentarz do art. 326)[8].

Umowa PSA ulega rozwiązaniu, jeżeli zawiązania spółki nie zgłoszono do rejestru w ciągu 6 miesięcy (ale pamiętajmy, że każdorazowo w przypadku umowy zawartej w trybie S24 – 7 dni) od dnia zawarcia umowy spółki albo jeżeli postanowienie odmawiające wpisu do KRS uprawomocniło się (art. 169). W takich przypadkach, jeżeli SwO nie jest w stanie dokonać niezwłocznie zwrotu wszystkich wniesionych wkładów lub pokryć w pełni wierzytelności osób trzecich, należy dokonać likwidacji spółki w organizacji na zasadach przewidzianych w art. 170.

Masz pytania albo potrzebujesz pomocy? Skontaktuj się z naszą kancelarią – chętnie pomożemy!

Stan na: 31.10.2021r.

Red. Alicja Olszar

[1] Art. 11 KSH red. Jara 2020, wyd. 3/Kupryjańczyk, Legalis.