Połączenie spółek kapitałowych wg. kodeksu spółek handlowych – wyjaśniamy na czym polega?
Spis treści
Spis treści [hide]
POŁĄCZENIE – NA CZYM POLEGA?
Podstawowymi zasadami, o których należy pamiętać przy łączeniu się spółek jest to, że spółki kapitałowe mogą się łączyć między sobą oraz ze spółkami osobowymi, jednak spółka osobowa nie może być spółką przejmującą albo spółką nowo zawiązaną. Z kolei spółki osobowe mogą się łączyć między sobą tylko przez zawiązanie spółki kapitałowej. Nie może się łączyć spółka w likwidacji, która rozpoczęła podział majątku, ani spółka w upadłości.
Warto także wskazać, że spółka kapitałowa oraz spółka komandytowo-akcyjna mogą łączyć się ze spółką zagraniczną, o której mowa w art. 2 pkt 1 dyrektywy 2005/56/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 26 października 2005 r. w sprawie transgranicznego łączenia się spółek kapitałowych (tzw. połączenie transgraniczne).
PAMIĘTAJ! W wyniku połączenia, spółka osobowa nie może być spółką przejmującą bądź nowo zawiązaną.
Do łączenia się spółek stosuje się przepis art. 441 § 3 KSH oraz odpowiednio przepisy dotyczące powstania spółki przejmującej albo spółki nowo zawiązanej, utworzonej w wyniku połączenia, z wyłączeniem przepisów o wkładach niepieniężnych, jeżeli przepisy niniejszego działu nie stanowią inaczej. Wspomniany art. 441 § 3 KSH przewiduje, że w przypadku objęcia akcji w podwyższanym kapitale zakładowym w ramach oferty publicznej objętej prospektem emisyjnym albo memorandum informacyjnym na podstawie przepisów określonych w art. 431 § 4 KSH, dokument ten należy dołączyć do zgłoszenia podwyższenia kapitału zakładowego do sądu rejestrowego wraz z oświadczeniem zarządu, że dokument został opublikowany zgodnie z tymi przepisami. Trzeba mieć jednak na uwadze, że w przypadku łączenia nie dochodzi do formalnego objęcia akcji przez akcjonariuszy (wspólników) spółki przejmowanej, dlatego art. 441 § 3 KSH może znaleźć jedynie odpowiednie zastosowanie do łączenia w przypadku, gdy emisja połączeniowa akcji spółki jest przedmiotem oferty publicznej (kom. do art. 497 KSH Bieniak 2022, wyd. 8/Oplustil, Legalis).
SPOSOBY ŁĄCZENIA SIĘ SPÓŁEK
Można wyróżnić dwa sposoby połączenia, mianowicie:
- przez przeniesienie całego majątku spółki (przejmowanej) na inną spółkę (przejmującą) za udziały lub akcje, które spółka przejmująca przyznaje wspólnikom spółki przejmowanej (łączenie się przez przejęcie, tzw. fuzja per incorporationem);
- przez zawiązanie spółki kapitałowej, na którą przechodzi majątek wszystkich łączących się spółek za udziały lub akcje nowej spółki (łączenie się przez zawiązanie nowej spółki, tzw. fuzja per unionem).
W pierwszym przypadku, byt prawny utraci tylko spółka inkorporowana (przejęta). Najczęściej ten sposób połączenia związany jest z podwyższeniem kapitału zakładowego w spółce przejmującej w celu ustanowienia nowych udziałów (akcji) dla wspólników (akcjonariuszy) spółki przejmowanej, chyba że spółka przejmująca ma udziały lub akcje spółki przejmowanej albo własne udziały (akcje) w wysokości wystarczającej do przeprowadzenia wymiany udziałów (akcji) spółki przejmowanej na udziały (akcje) spółki przejmującej według stosunku wymiany określonego w planie połączenia (por. K. Oplustil, w: J. Bieniak i in., KSH. Komentarz, 2012, art. 492, Nb 1; kom. do art. 492 KSH red. Jara 2022, wyd. 4/Kuklo/Skrodzki, Legalis).
W odniesieniu do fuzji przez zawiązanie nowej spółki, dochodzi do zakończenia bytu prawnego wszystkich spółek, które biorą udział w procesie łączenia. Oznacza to, że spółki te ulegają rozwiązaniu bez przeprowadzenia postępowania likwidacyjnego (art. 493 § 1 KSH), zaś majątki wszystkich łączących się spółek przejdą (na zasadzie sukcesji uniwersalnej) na nowo zawiązaną spółkę, natomiast wspólnicy (akcjonariusze) łączących się spółek otrzymują akcje (udziały) nowo zawiązanej spółki (zob.: kom. do art. 492 KSH red. Jara 2022, wyd. 4/Kuklo/Skrodzki, Legalis).
Zgodnie z obowiązującymi przepisami, wspólnicy spółki przejmowanej lub spółek łączących się przez zawiązanie nowej spółki mogą otrzymać obok udziałów lub akcji spółki przejmującej bądź spółki nowo zawiązanej dopłaty w gotówce, nieprzekraczające łącznie 10% wartości bilansowej przyznanych udziałów albo akcji spółki przejmującej, określonej według oświadczenia zawierającego informację o stanie księgowym spółki sporządzoną dla celów połączenia na określony dzień w miesiącu poprzedzającym złożenie wniosku o ogłoszenie planu połączenia, przy wykorzystaniu tych samych metod i w takim samym układzie jak ostatni bilans roczny (art. 499 § 2 pkt 4 KSH), bądź 10% wartości nominalnej przyznanych udziałów albo akcji spółki nowo zawiązanej. Dopłaty spółki przejmującej są dokonywane z zysku bądź z kapitału zapasowego tej spółki.
Wskazać należy, że spółka przejmująca lub spółka nowo zawiązana może uzależnić przyznanie swoich udziałów lub akcji wspólnikom spółki przejmowanej lub spółek łączących się przez zawiązanie nowej spółki od wniesienia dopłat w gotówce nieprzekraczających wartości, o której mowa powyżej.
PLAN POŁĄCZENIA I SPRAWOZDANIE ZARZĄDÓW
Plan połączenia stanowi jeden z najważniejszych dokumentów w toku całego procesu i wymaga pisemnego uzgodnienia między łączącymi się spółkami. Powinien być zgłoszony do sądu rejestrowego łączących się spółek z wnioskiem o wyznaczenie biegłego rewidenta (art. 502 § 2 KSH). Plan powinien być ogłoszony w Monitorze Sądowym i Gospodarczym nie później niż na miesiąc przed datą zgromadzenia wspólników lub walnego zgromadzenia, na którym ma być podjęta uchwała o połączeniu. Obowiązku z poprzedniego zdania nie stosuje się do spółki, która nie później niż na miesiąc przed dniem rozpoczęcia zgromadzenia wspólników albo walnego zgromadzenia, na którym ma być powzięta uchwała o połączeniu, nieprzerwanie do dnia zakończenia zgromadzenia podejmującego uchwałę w sprawie połączenia bezpłatnie udostępni do publicznej wiadomości plan połączenia na swojej stronie internetowej. W przypadku gdy spółki uczestniczące w połączeniu złożą wspólnie wniosek o ogłoszenie planu połączenia, ogłoszenie powinno nastąpić nie później niż na miesiąc przed datą zgromadzenia wspólników lub walnego zgromadzenia, na którym ma być podjęta pierwsza uchwała o połączeniu.
Przepisy KSH wskazują na obligatoryjne (a zarazem minimalne) elementy planu przekształcenia. Wśród nich należy wymienić następujące:
- typ, firmę i siedzibę każdej z łączących się spółek, sposób łączenia, a w przypadku połączenia przez zawiązanie nowej spółki – również typ, firmę i siedzibę tej spółki;
- stosunek wymiany udziałów lub akcji spółki przejmowanej bądź spółek łączących się przez zawiązanie nowej spółki na udziały lub akcje spółki przejmującej bądź spółki nowo zawiązanej i wysokość ewentualnych dopłat;
- zasady dotyczące przyznania udziałów albo akcji w spółce przejmującej bądź w spółce nowo zawiązanej;
- dzień, od którego udziały albo akcje, o których mowa w pkt 3, uprawniają do uczestnictwa w zysku spółki przejmującej bądź spółki nowo zawiązanej;
- prawa przyznane przez spółkę przejmującą bądź spółkę nowo zawiązaną wspólnikom oraz osobom szczególnie uprawnionym w spółce przejmowanej bądź w spółkach łączących się przez zawiązanie nowej spółki;
- szczególne korzyści dla członków organów łączących się spółek, a także innych osób uczestniczących w połączeniu, jeżeli takie zostały przyznane.
Dodatkowo do planu należy dołączyć następujące załączniki:
- projekt uchwał o połączeniu spółek;
- projekt zmian umowy albo statutu spółki przejmującej bądź projekt umowy albo statutu spółki nowo zawiązanej;
- ustalenie wartości majątku spółki przejmowanej bądź spółek łączących się przez zawiązanie nowej spółki, na określony dzień w miesiącu poprzedzającym złożenie wniosku o ogłoszenie planu połączenia;
- oświadczenie zawierające informację o stanie księgowym spółki sporządzoną dla celów połączenia na dzień, o którym mowa w pkt 3, przy wykorzystaniu tych samych metod i w takim samym układzie jak ostatni bilans roczny.
PAMIĘTAJ! KSH wymienia elementy stanowiące minimalną treść planu.
Kolejnym ważnym dokumentem są sprawozdania Zarządów łączących się spółek, w których Zarząd każdej z łączących się spółek sporządza pisemne sprawozdanie uzasadniające połączenie, jego podstawy prawne i uzasadnienie ekonomiczne, a zwłaszcza stosunek wymiany udziałów lub akcji, o którym mowa w art. 499 § 1 pkt 2 KSH. Przepisy wskazują, że Zarząd każdej z łączących się spółek jest obowiązany informować zarządy pozostałych spółek tak, aby mogły one poinformować zgromadzenia wspólników albo walne zgromadzenia, o wszelkich istotnych zmianach w zakresie aktywów i pasywów, które nastąpiły między dniem sporządzenia planu połączenia a dniem powzięcia uchwały o połączeniu.
W toku całej procedury łączeniowej należy również pamiętać, że majątek każdej z połączonych spółek powinien być zarządzany przez spółkę przejmującą bądź spółkę nowo zawiązaną oddzielnie, aż do dnia zaspokojenia lub zabezpieczenia wierzycieli, których wierzytelności powstały przed dniem połączenia, a którzy przed upływem sześciu miesięcy od dnia ogłoszenia o połączeniu zażądali na piśmie zapłaty. W tym przypadku, za prowadzenie oddzielnego zarządu członkowie organów spółki przejmującej lub spółki nowo zawiązanej odpowiadają solidarnie.
We wspomnianym okresie odrębnego zarządzania majątkami spółek wierzycielom każdej spółki służy pierwszeństwo zaspokojenia z majątku swojej pierwotnej dłużniczki przed wierzycielami pozostałych łączących się spółek. Wierzyciele łączącej się spółki, którzy zgłosili swoje roszczenia w terminie 6 miesięcy od dnia ogłoszenia o połączeniu i uprawdopodobnili, że ich zaspokojenie jest zagrożone przez połączenie, mogą żądać, aby sąd właściwy według siedziby spółki przejmującej albo nowo zawiązanej udzielił im stosownego zabezpieczenia ich roszczeń, jeżeli zabezpieczenie takie nie zostało ustanowione przez łączącą się spółkę przejmującą bądź spółkę nowo zawiązaną.
UCHWAŁA W SPRAWIE POŁĄCZENIA
Zasadniczym momentem tzw. fazy właścicielskiej w procedurze połączeniowej jest podjęcie uchwały o połączeniu przez zgromadzenie wspólników / walne zgromadzenie każdej z łączących się spółek. Uchwała taka musi być zamieszczona w protokole sporządzonym przez notariusza. Zgromadzenie wspólników / walne zgromadzenie musi być poprzedzone dwukrotnym zawiadomieniem o treści określonej w art. 504 § 2 KSH. Uchwała w sprawie połączenia podjęta na zgromadzeniu niepoprzedzonym takimi zawiadomieniami może być zaskarżona powództwem o stwierdzenie nieważności (art. 252, art. 425 KSH).
Łączenie się spółek wymaga uchwały zgromadzenia wspólników lub walnego zgromadzenia każdej z łączących się spółek, powziętej większością 3/4 głosów, reprezentujących co najmniej połowę kapitału zakładowego, chyba że umowa lub statut spółki przewidują surowsze warunki. Uchwała walnego zgromadzenia spółki publicznej w sprawie połączenia z inną spółką wymaga większości 2/3 głosów, chyba że statut spółki przewiduje surowsze warunki. W przypadku gdy w łączącej się spółce akcyjnej występują akcje różnego rodzaju, uchwała powinna być powzięta w drodze głosowania oddzielnymi grupami.
Obligatoryjną, a zarazem minimalną treść uchwały dotyczącej połączenia, określa art. 506 § 4 KSH. Uchwała ta powinna zawierać:
- zgodę na plan połączenia,
- a także na proponowane zmiany umowy albo statutu spółki przejmującej bądź na treść umowy albo statutu nowej spółki.
Zarząd każdej z łączących się spółek powinien zgłosić do sądu rejestrowego uchwałę o łączeniu się spółki w celu wpisania do rejestru wzmianki o takiej uchwale ze wskazaniem, czy łącząca się spółka jest spółką przejmującą, czy spółką przejmowaną. W przypadku gdy siedziby właściwych sądów rejestrowych znajdują się w różnych miejscowościach, sąd rejestrowy właściwy według siedziby spółki przejmującej bądź spółki nowo zawiązanej zawiadamia z urzędu niezwłocznie sąd rejestrowy właściwy według siedziby spółki przejmowanej bądź spółek łączących się przez zawiązanie nowej spółki o swoim postanowieniu, o którym mowa w art. 493 § 2 KSH. W takim przypadku, sąd rejestrowy właściwy według siedziby spółki przejmowanej bądź każdej ze spółek łączących się przez zawiązanie nowej spółki przekazuje z urzędu dokumenty spółki wykreślonej z rejestru, celem ich przechowania, sądowi rejestrowemu właściwemu według siedziby spółki przejmującej bądź spółki nowo zawiązanej.
PAMIĘTAJ! Treść art. 506 § 4 KSH wskazuje na minimalną treść uchwały połączeniowej.
DZIEŃ POŁĄCZENIA
Przepisy prawa unijnego (Dyrektywa 2017/1132) wymagają od państw członkowskich wyraźnego określenia daty, od której połączenie spółek krajowych staje się skuteczne. Na gruncie polskiego prawa, taką datą jest dzień połączenia, którym jest dzień wpisania połączenia do rejestru właściwego według siedziby spółki przejmującej (w przypadku połączenia per incorporationem) albo spółki nowo zawiązanej (w przypadku połączenia per unionem). Wpis ten wywołuje skutek wykreślenia spółki przejmowanej albo spółek łączących się przez zawiązanie nowej spółki, z uwzględnieniem art. 507 KSH.
Na skutek połączenia, spółka przejmowana albo spółki łączące się przez zawiązanie nowej spółki zostają rozwiązane, bez przeprowadzenia postępowania likwidacyjnego, w dniu wykreślenia z rejestru. Jednakże Wykreślenie z rejestru spółki przejmowanej nie może nastąpić przed dniem zarejestrowania podwyższenia kapitału zakładowego spółki przejmującej, jeżeli takie podwyższenie ma nastąpić, i przed dniem wpisania połączenia do rejestru właściwego według siedziby spółki przejmowanej. Z kolei wykreślenie spółek łączących się przez zawiązanie nowej spółki nie może nastąpić przed dniem wpisania do rejestru nowej spółki.
ZAWIADOMIENIE WSPÓLNIKÓW
Zarządy łączących się spółek powinny zawiadomić wspólników dwukrotnie, w sposób przewidziany dla zwoływania zgromadzeń wspólników lub walnych zgromadzeń, o zamiarze połączenia się z inną spółką. Pierwsze zawiadomienie powinno być dokonane nie później niż na miesiąc przed planowanym dniem powzięcia uchwały o połączeniu, a drugie w odstępie nie krótszym niż dwa tygodnie od daty pierwszego zawiadomienia.
Takie zawiadomienie, powinno zawierać co najmniej:
- numer Monitora Sądowego i Gospodarczego, w którym dokonano ogłoszenia, o którym mowa w art. 500 § 2 KSH, chyba że zawiadomienie to jest przedmiotem ogłoszenia;
- miejsce oraz termin, w którym wspólnicy mogą się zapoznać z dokumentami połączeniowymi; termin ten nie może być krótszy niż miesiąc przed planowanym dniem powzięcia uchwały o połączeniu.
PAMIĘTAJ! Wspólnicy powinni być zawiadomieni o planowanym połączeniu 2-krotnie.
UDZIAŁ BIEGŁEGO REWIDENTA – CZY JEGO BADANIE JEST OBOWIĄZKOWE?
Przepisy Kodeksu spółek handlowych, określają bardzo konkretnie treść opinii biegłego. Głównym przedmiotem badania przez biegłego jest cały plan połączenia. Niemniej biegły może zawrzeć w swojej opinii dodatkowe punkty, np. wskazać szczególne korzyści przyznane członkom organów łączących się spółek. Biegły powinien dążyć przy tym do należytego wypełnienia swojej podstawowej funkcji, jaką jest dostarczenie wspólnikom (akcjonariuszom) łączących się spółek obiektywnej i fachowej informacji o wszystkich aspektach planowanego połączenia (kom. do art. 503 KSH Bieniak 2022, wyd. 8/Oplustil, Legalis).
Biegły w terminie określonym przez sąd, nie dłuższym jednak niż 2 miesiące od dnia jego wyznaczenia, sporządza na piśmie szczegółową opinię i składa ją wraz z planem połączenia sądowi rejestrowemu oraz zarządom łączących się spółek. Wspomniana opinia powinna zawierać co najmniej:
- stwierdzenie, czy stosunek wymiany udziałów lub akcji, został ustalony należycie;
- wskazanie metody albo metod użytych dla określenia proponowanego w planie połączenia stosunku wymiany udziałów lub akcji wraz z oceną zasadności ich zastosowania;
- wskazanie szczególnych trudności związanych z wyceną udziałów lub akcji łączących się spółek.
Powstaje jednak pytanie czy udział biegłego rewidenta jest zawsze niezbędny? Warto w tym miejscu wskazać na treść art. 503(1) KSH, który wskazuje na pewne wyjątki w tym zakresie. Przywołany przepis ma na celu uproszczenie i obniżenie kosztów połączenia spółek kapitałowych o niewielkiej liczbie wspólników (akcjonariuszy), w których bądź nie występuje rozdział własności od zarządzania (tj. wszyscy wspólnicy są jednocześnie członkami zarządu) (kom. do art. 503(1) KSH Bieniak 2022, wyd. 8/Oplustil, Legalis).
Przytoczony wyżej przepis, wskazuje, że jeżeli wszyscy wspólnicy każdej z łączących się spółek wyrazili zgodę, nie jest wymagane:
- sporządzenie sprawozdania, o którym mowa w art. 501 § 1, lub
- udzielenie informacji, o których mowa w art. 501 § 2, lub
- badanie planu połączenia przez biegłego i jego opinia – w tym ostatnim przypadku należy pamiętać, że do majątku spółki przejmowanej albo majątków spółek łączących się przez zawiązanie nowej spółki stosuje się odpowiednio przepisy art. 311-312(1) KSH, jeżeli spółka przejmująca albo spółka nowo zawiązana jest spółką akcyjną.
Komentowany przepis znajduje zastosowanie zarówno do spółki z o.o., jak i do prostej spółki akcyjnej i spółki akcyjnej. Treść art. 503(1) KSH dopuszcza, pod warunkiem wyrażenia zgody przez wszystkich wspólników każdej z łączących się spółek, rezygnację z w/w elementów procedury łączeniowej (kom. do art. 503(1) KSH Bieniak 2022, wyd. 8/Oplustil, Legalis).
PAMIĘTAJ! W określonych przypadkach można zrezygnować z badania przez biegłego.
SKUTKI POŁĄCZENIA SIĘ SPÓŁEK
Z dniem połączenia następują najważniejsze prywatnoprawne skutki połączenia:
- spółka przejmująca albo spółka nowo zawiązana wstępuje z dniem połączenia we wszystkie prawa i obowiązki spółki przejmowanej albo spółek łączących się przez zawiązanie nowej spółki – innymi słowy mamy do czynienia z przejściem praw i obowiązków spółki przejmowanej bądź spółek łączących się per unionem na spółkę przejmującą bądź nowo zawiązaną w drodze sukcesji uniwersalnej;
- uzyskanie statusu wspólników (akcjonariuszy) spółki przejmującej bądź spółki nowo zawiązanej przez wspólników (akcjonariuszy) spółki przejmowanej bądź spółek łączących się per unionem;
- utrata bytu prawnego przez spółkę przejmowaną bądź spółki łączące się per unionem, ponieważ wpis połączenia wywołuje skutek prawny wykreślenia tych spółek z rejestru (art. 493 § 2 zd. 2 KSH).
Wpis połączenia ma konstytutywny charakter z punktu widzenia wymienionych skutków (więcej: kom. do art. 493 KSH Bieniak 2022, wyd. 8/Oplustil, Legalis).
Dodatkowo nalży mieć na względzie, że co do zasady na spółkę przejmującą albo spółkę nowo zawiązaną przechodzą z dniem połączenia w szczególności zezwolenia, koncesje oraz ulgi, które zostały przyznane spółce przejmowanej albo którejkolwiek ze spółek łączących się przez zawiązanie nowej spółki, chyba że ustawa lub decyzja o udzieleniu zezwolenia, koncesji lub ulgi stanowi inaczej. Zasady tej nie stosuje się jednak do zezwoleń i koncesji udzielonych spółce będącej instytucją finansową, jeżeli organ, który wydał zezwolenie lub udzielił koncesji, złożył sprzeciw w terminie miesiąca od dnia ogłoszenia planu połączenia.
Ogłoszenie o połączeniu spółek jest dokonywane na wniosek spółki przejmującej albo spółki nowo zawiązanej.
Połączenie spółek stanowi bardzo dobre rozwiązanie, jeśli przedsiębiorcy zamierzają ujednolicić swoją strukturę kapitałową, a jednocześnie nie chcą tracić dotychczas „wypracowanej” historii każdego z łączących się podmiotów.
Zastanawiasz się czy połączenie spółek to temat, nad którym powinieneś się zastanowić? Masz pytania?
Skontaktuj się z naszą kancelarią tutaj. Zapewnimy Ci profesjonalną pomoc.
red. dr Alicja Olszar
Ostatnie wpisy
