UTWÓR W PRAWIE AUTORSKIM

 Kategoria: Aktualności, ZNAKI TOWAROWE/PRAWO AUTORSKIE
Spis treści
Spis treści [hide]

Jako kancelaria specjalizujemy się w prawie autorskim od dawna. Zajmujemy się kompleksowo przygotowaniem umów z zakresu własności intelektualnej, prowadzimy sprawy sądowe i doradzamy na bieżąco naszym klientom. W tym artykule omówimy podstawowe kwestie dotyczące utworu w rozumieniu ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Dowiesz się czym on jest, jak wygląda jego ochrona w rozumieniu prawa autorskiego oraz kiedy ta ochrona nie znajdzie zastosowania.

CZYM JEST UTWÓR?

Zgodnie z art. 1 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych definicja utworu wygląda następująco:

Przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia (utwór).

Chociaż w dalszej części przepisu ustawodawca obejmuje przykładowe wyliczenie jak m.in. utwory wyrażone słowem, symbolami matematycznymi, znakami graficznymi (np. naukowe, literackie, publicystyczne), muzyczne, plastyczne, scenicznie, artystyczne czy fotograficzne to jest to katalog otwarty, a np. nie każda fotografia będzie utworem w rozumieniu prawa autorskiego. Dlaczego? Jak wskazano wyżej w definicji jest kilka warunków, jakie muszą zostać spełnione. Przede wszystkim cechy utworu to jego indywidualny charakter i konieczność utrwalenia go w jakiejkolwiek postaci. Nie ma z kolei znaczenia jego wartość, przeznaczenie czy sposób wyrażenia.

CO NIE JEST UTWOREM W ŚWIETLE PRAWA AUTORSKIEGO?

W tym miejscu należałoby się zatem zastanowić, kiedy nie mamy do czynienia z utworem. Jest to szeroki temat, a przykładów jest wiele. Ustawa wprost wskazuje, że nie będą nim odkrycia, idee, procedury, metody i zasady działania oraz koncepcje matematyczne. Podobnie ochrony autorskiej nie znajdziemy w przypadku aktów normatywnych lub ich urzędowych projektów, urzędowych dokumentów, materiałów, znaków i symboli, opublikowanych opisów patentowych lub ochronnych czy prostych informacji prasowych.

Również wśród wyliczonych przez ustawodawcę przykładach znajdą się wyjątki. Jak już wspomniałam wyżej, nie każda fotografia spełnia wymagania ustawy do uznania jej jako przedmiot takiego prawa, jeśli jej autor nie miał np. wpływu na kształt wykonanej fotografii, o czym szerzej pisaliśmy już tutaj. Nie zawsze będą nim też pisma procesowe, regulaminy czy sprawozdania, jeśli tworzone są one na podstawie z góry powziętych wzorów czy reguł, a brak w nich cech indywidualności i oryginalności autora.

Kolejnym ważnym znamieniem utworu jest jego ustalenie. To oznacza, że forma ta powinna być w jakiś sposób uzewnętrzniona. Jak stwierdził Sąd Najwyższy zauważył: „chwilą stworzenia utworu jest moment, w którym akt twórczości przejawi się na zewnątrz, poza sferę przeżyć intelektualnych twórcy, przy czym owo uzewnętrznienie może nastąpić w jakikolwiek sposób i oznacza ustalenie utworu, chociażby miał postać nieukończoną. Nie jest również konieczne nadanie mu formy materialnej. Wystarczające jest twórcze indywidualne rozwiązanie, polegające na samodzielnym doborze, układzie, uporządkowaniu elementów nawet dostępnych i wykorzystywanych w zbliżonym celu. Utwór stanowi oryginalną twórczą całość od osiągnięcia końcowego rezultatu (ustalenia), co nie wyklucza dokonywania zmian i usuwania wad” (wyr. SN z 19.2.2014 r., V CSK 180/13, Legalis).

TWÓRCA I WSPÓŁTWÓRSTWO

Kogo z kolei chroni prawo autorskie? Zgodnie z art. 8 Ustawy ochrona prawnoautorska przysługuje twórcy, o ile ustawa nie stanowi inaczej. Co więcej, domniemywa się, że twórcą jest osoba, której nazwisko w tym charakterze uwidoczniono na egzemplarzach utworu lub której autorstwo podano do publicznej wiadomości w jakikolwiek inny sposób w związku z jego rozpowszechnianiem. Tutaj zwracamy zatem szczególną uwagę na wagę podpisywania swoich dzieł, gdyż brak podpisu a jednocześnie dowodów przemawiających za autorstwem może prowadzić do braku ochrony własnej pracy.
Ciekawym aspektem jest zagadnienie współtwórstwa. Wyróżniamy współtwórstwo rozłączne (kiedy każdy z twórców samodzielnie tworzy swoją część, a następnie wszystkie części utworu łączone są w całość) lub współtwórstwo łączne (kiedy nie da się wyodrębnić konkretnych części, a twórcy z reguły działają razem). Współtwórcom przysługuje prawo autorskie wspólnie, a o ile nie zaznaczyli tego w umowie to domniemywa się, że wielkości ich udziałów są równe. Każdy ze współtwórców może wykonywać prawo do swojej części działa mającej samodzielne znaczenie, ale do wykonywania prawa do całości utworu potrzebna jest zgoda wszystkich współtwórców. Warto również zapamiętać, że za współtwórcę nie będzie uważana osoba spełniająca jedynie funkcje techniczne. Aby takie dzieło zakwalifikować jako utwór wspólny, jego twórcy powinni porozumieć się w sposób wyraźny lub dorozumiany co do samego faktu stworzenia dzieła, każdy z nich wnieść twórczy wkład w powstanie dzieła, a ich wszystkie wkłady doprowadzić do powstania nowego utworu.

PUBLIKACJA I ROZPOWSZECHNIENIE UTWORU

Zgodnie z ustawą utworem opublikowanym jest takie dzieło, które za zezwoleniem twórcy zostało zwielokrotnione i którego egzemplarze zostały udostępnione publicznie, natomiast utwór jest rozpowszechniony, jeśli za zezwoleniem twórcy został w jakikolwiek sposób udostępniony publicznie. Rozpowszechnianie to pojęcie szersze niż pojęcie „publikacja”. Rozpowszechnienie następuje wtedy, gdy utwór jest za zezwoleniem twórcy w jakikolwiek sposób udostępniany publicznie. Zwielokrotnienie egzemplarzy nie jest tu konieczne [1].

UTWÓR PRACOWNICZY

Pojęcie rozpowszechnienia jest istotne m.in. w kontekście utworów pracowniczych. Co do zasady pracodawca, którego pracownik stworzył utwór w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy, nabywa z chwilą przyjęcia utworu autorskie prawa majątkowe w granicach wynikających z celu umowy o pracę i zgodnego zamiaru stron. Jeżeli jednak taki pracodawca, w okresie dwóch lat od daty przyjęcia utworu, nie przystąpi do jego rozpowszechnienia (a był on przeznaczony w umowie o pracę do rozpowszechnienia), twórca może wyznaczyć pracodawcy na piśmie odpowiedni termin na rozpowszechnienie utworu pod rygorem powrotu tych praw majątkowych do twórcy, w przypadku bezskutecznego upływu wyznaczonego terminu. Oczywiście umowa o pracę może wskazywać inne uregulowania stron w tym zakresie.

OBJĘCIE OCHRONĄ AUTORSKĄ

Prawa do danego utworu dzielą się na osobiste i majątkowe. Prawa osobiste to przede wszystkim prawa do:
  1. oznaczenia utworu swoim nazwiskiem lub pseudonimem albo do udostępniania go anonimowo;
  2. nienaruszalności treści i formy utworu oraz jego rzetelnego wykorzystania;
  3. decydowania o pierwszym udostępnieniu utworu publiczności;
  4. nadzoru nad sposobem korzystania z utworu.
Z kolei prawa majątkowe to prawa do korzystania z utworu i rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji oraz do wynagrodzenia za to korzystanie. O ile prawa osobiste są niezbywalne, tak prawa majątkowe mogą być przenoszone na inną osobę bez uszczerbku dla praw osobistych. W zakresie wymogu zezwolenia do korzystania z cudzego utworu ustawodawca wprowadził pewne wyjątki. Np. nie jest konieczne uzyskanie zezwolenia twórcy do nieodpłatnego korzystania z już rozpowszechnionego utworu w zakresie własnego użytku osobistego. Zakres takiego własnego użytku osobistego obejmuje korzystanie z pojedynczych egzemplarzy utworów przez krąg osób pozostających w związku osobistym, w szczególności pokrewieństwa, powinowactwa lub stosunku towarzyskiego.
Uprawnienia dotyczące ochrony praw osobistych to przede wszystkim żądanie zaniechania naruszeń, usunięcia jego skutków czy też złożenie publicznego oświadczenia. Jeżeli z kolei naruszenie było zawinione, to sąd może przyznać twórcy odpowiednią sumę pieniężną tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę lub – na żądanie tego twórcy – zobowiązać sprawcę, aby uiścił odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez twórcę cel społeczny. W przypadku z kolei naruszenia praw majątkowych uprawniony oprócz wyżej wskazanych uprawnień może również żądać naprawienia wyrządzonej szkody na zasadach ogólnych albo poprzez zapłatę sumy pieniężnej w wysokości odpowiadającej dwukrotności stosownego wynagrodzenia (które w chwili jego dochodzenia byłoby należne tytułem udzielenia przez uprawnionego zgody na korzystanie z tego utworu), wydania uzyskanych korzyści oraz niezależnie od tych roszczeń, może również domagać jednokrotnego albo wielokrotnego ogłoszenia w prasie oświadczenia o odpowiedniej treści i formie lub podania do publicznej wiadomości części albo całości orzeczenia sądu wydanego w rozpatrywanej sprawie, w sposób i w zakresie określonym przez sąd.

Pojęcie utworu i jego ochrona jest szeroka, dlatego skupiliśmy się na podstawowych kwestiach z tym związanych. Jeśli potrzebujesz porady w tym zakresie, prosimy o kontakt na adres office@lawboxfirm.com

r.pr. Ewelina Jasion
[1] Komentarz do art. 6 PrAut red. Ferenc-Szydełko 2021, wyd. 4/Ferenc-Szydełko, Legalis

Przeczytaj także:

Wyczerpanie prawa do znaku towarowego

Procedura międzynarodowa

Obsługa prawna spółki z o.o.

Sprzedaż znaku towarowego

    Masz dodatkowe pytania? Skontaktuj się z nami



    Ostatnie wpisy

    Zacznij pisać plus Enter, by wyszukać

    likwidacja spółki komandytowejprokura samoistna