Czy możliwe jest przekształcenie jednoosobowej działalności gospodarczej w spółkę cywilną?
Zdarzało się, że nasi klienci zwracali się do nas z pytaniem jak przekształcić działalność gospodarczą w spółkę cywilną krok po kroku (dalej zwana także s.c.). Zupełnie niezamierzenie popełniali błąd i niezasadnie przyjmowali, że możliwe jest przekształcenie działalności gospodarczej w spółkę cywilną. Przepisy prawa nie przewidują wprost takiej możliwości. Kodeks spółek handlowych umożliwia zmianę formy prawnej z jednoosobowej działalności gospodarczej w jednoosobową spółkę kapitałową (spółka z o.o. lub spółka akcyjna). O tym jak przekształcić jednoosobową działalność w spółkę mogliście przeczytać tutaj (KLIK). Niezależnie od tego istnieje natomiast możliwość zawarcia umowy spółki cywilnej pomiędzy przedsiębiorcami (co najmniej dwoma a zatem s.c. nie może być jednoosobowa) na podstawie przepisów kodeksu cywilnego, a także wniesienie do s.c. aportu w postaci przedsiębiorstwa.
Czym jest spółka cywilna?
Spółka cywilna jest umową pomiędzy przedsiębiorcami, a zatem podmiotami prowadzącymi działalność gospodarczą, w tym również osobami fizycznymi prowadzącymi działalność gospodarczą. Zgodnie z art. 860 KC przez umowę spółki wspólnicy zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego przez działanie w sposób oznaczony, w szczególności przez wniesienie wkładów. Jeszcze raz podkreślę, że uwagi na fakt, że s.c. jest tak naprawdę umową między przedsiębiorcami, którzy zobowiązują się dążyć do realizacji zamierzonego celu, to nie ma możliwości by powstała jednoosobowa spółka cywilna.
Zawarcie umowy spółki skutkuje powstaniem stosunku o charakterze zobowiązaniowym pomiędzy wspólnikami, którzy zobowiązują się względem wszystkich pozostałych wspólników do dążenia do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego przez działanie w sposób oznaczony. Zawarcie umowy s.c. nie tworzy zatem nowego podmiotu prawa. W rezultacie s.c., w przeciwieństwie do spółek handlowych, nie ma osobowości prawnej i nie jest przedsiębiorcą. Nie ma ona własnego majątku. Majątek s.c. jest przedmiotem współwłasności łącznej wszystkich wspólników i w czasie trwania spółki nie można domagać się jego podziału. Podmiotami praw i obowiązków, a także przedsiębiorcami w przypadku s.c. są jej wspólnicy i to oni zaciągają zobowiązania na własny rachunek i odpowiadają za zobowiązania spółki solidarnie całym swoim majątkiem, w tym majątkiem prywatnym. Co więcej, dlatego też spółka nie jest podatnikiem podatku dochodowego a opodatkowani są jej wspólnicy.
Zatem nasi klienci przez przekształcenie jdg w s.c. mają na myśli zawarcie umowy spółki między przedsiębiorcami, przystąpienie przedsiębiorcy do już istniejącej spółki cywilnej lub wniesienie przedsiębiorstwa w formie wkładu do s.c. a nie faktyczną zmianę formy prawnej działalności.
Forma prawna umowy spółki cywilnej
Umowa spółki cywilnej powinna zostać zawarta na piśmie. Jednak wymóg formy pisemnej został zastrzeżony wyłącznie dla celów dowodowych, co oznacza, że w przypadku jej niezachowania umowa będzie ważna, ale w razie sporu trudniej będzie wykazać, że umowa o określonej treści została zawarta. Spisanie postanowień umowy pozwoli zatem wyeliminować wątpliwości w zakresie zasad wzajemnej współpracy i powinno być preferowane w przypadku podjęcia zamiaru o założeniu s.c.
Należy jednak pamiętać, że z uwagi na rodzaj wkładu koniecznym może okazać zachowanie innej formy, np. aktu notarialnego w przypadku, gdy do spółki wnoszona jest nieruchomość lub formy pisemnej z podpisami poświadczonymi notarialnie, w przypadku wniesienia przedsiębiorstwa do spółki.
Elementy umowy spółki cywilnej
Jak wskazano powyżej umowa powinna określać przede wszystkim zobowiązanie wspólników do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego oraz sposób, w jaki będą oni dążyć do osiągnięcia tego celu. Współdziałanie może nastąpić np. przez wniesienie wkładów. Przedmiot wkładu został określony dość szeroko, bowiem może polegać na wniesieniu do spółki własności lub innych praw lub na świadczeniu usług. Wkładem może być także przedsiębiorstwo w rozumieniu art. 551 KC. Przy czym spornym pozostaje to czy jest możliwość zwarcia umowy spółki, w której żaden ze wspólników nie zobowiąże się do wniesienia wkładów. Natomiast umowa również może przewidywać inny sposób działania w celu dążenia do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego. Oprócz powyższego w umowie należy wskazać także osoby wspólników. Te przesłanki przesądzają o tym, czy daną umowę można zakwalifikować jako umowę spółki cywilnej. Wszelkie pozostałe postanowienia nie są obowiązkowe jednak warte uwzględnienia. Wśród przykładów można wskazać postanowienia dotyczące miejsca prowadzenia wspólnej działalności, sposobu prowadzenia spraw spółki i jej reprezentacji, udziału w zyskach i stratach, ograniczeń co do czasu trwania spółki itp.
Spółka cywilna a wpis do CEiDG
Spółka cywilna nie podlega rejestracji w rejestrze przedsiębiorców KRS ani wpisowi do CEiDG. Wpisowi do CEIDG podlegają natomiast wspólnicy tej spółki będący osobami fizycznymi. Każdy z nich musi uzyskać wpis zanim zostanie podjęta działalność gospodarcza przez s.c. Po zawarciu umowy spółki cywilnej wspólnicy powinni uzyskać dla spółki odrębny numer REGON i NIP oraz zaktualizować wpis w CEiDG.
Wpływ umowy spółki cywilnej na dotychczasowe stosunki prawne wspólników
W tym miejscu warto podkreślić, że w przypadku tradycyjnych przekształceń zasadą jest, że podmiot przekształcony wstępuje w prawa i obowiązki podmiotu przekształcanego. W przypadku s.c. problem ten jest złożony. Przyjmuje się, że zawarcie umowy s.c. pomiędzy przedsiębiorcami, którzy dotychczas prowadzili działalność gospodarczą samodzielnie, powoduje, że umowa taka co do zasady nie wywiera wpływu na stosunki prawne, w jakich ci przedsiębiorcy pozostawali. W konsekwencji każdy z przedsiębiorców pozostanie stroną umów zawartych w ramach prowadzonej samodzielnie działalności gospodarczej. Jednocześnie nie będą oni ponosić solidarnej odpowiedzialności za zobowiązania wynikające z tych umów, bowiem nie ma podstawy prawnej do przyjęcia solidarnej odpowiedzialności. Natomiast nieco inaczej sytuacja przedstawiać się będzie, gdy w umowie spółki wskazane zostanie, że przedsiębiorstwo każdego z przedsiębiorców dotychczas prowadzących indywidualną działalność gospodarczą zostaje wniesione do spółki tytułem wkładu. W takim przypadku należałoby przyjąć, że dochodzi do rozporządzenia przedsiębiorstwem w rozumieniu art. 552 KC. Oznacza to, że prawa wchodzące w skład przedsiębiorstwa przysługiwać będą odtąd obu wspólnikom, zaś odpowiedzialność solidarną za zobowiązania związane z danym przedsiębiorstwem ponosić będą wszyscy wspólnicy na podstawie art. 554 KC.[1]
Przekształcenie spółki cywilnej w jednoosobową działalność
Na zakończenie dodam, że według obowiązującego prawa nie jest możliwe nie tylko przekształcenie jdg w spółkę cywilną, ale także sytuacja odwrotna, a zatem zmiana formy prawnej ze spółki cywilnej w jednoosobową działalność gospodarczą. Formalnie takiego procesu nie ma, ponieważ spółka jest umową pomiędzy wspólnikami, którzy są zewidencjonowani jako odrębni przedsiębiorcy. Może natomiast dojść do wystąpienia wspólnika ze spółki poprzez wypowiedzenia udziału. Niestety ramy niniejszego artykułu nie pozwalają na szersze omówienie tematu. Niewykluczone, że w tym zakresie powstanie w przyszłości odrębny wpis.
O innych formach przekształceniach piszemy również w artykule: Przekształcenia spółki cywilnej w komandytową.
Jeśli interesuje Państwa temat przekształcenia jednoosobowej działalności gospodarczej lub szukają państwo obsługi prawnej firm zapraszamy do kontaktu.
Autor: Patrycja Jurczok
[1] Art. 860 KC red. Załucki 2019, wyd. 1/Uliasz
